Cyllid rhyngwladol ar gyfer polisïau amgylcheddol wedi’i seilio ar dystiolaeth wan

Mae datgoedwigo trofannol yn cyfrannu at newid hinsawdd, mae'n dinistrio bioamrywiaeth a gall niweidio buddiannau pobl leol.  Mae'r cynllun Rheoli Coedwigoedd yn Gymunedol / Community Forest Management (CFM) wedi cael ei hyrwyddo fel ateb delfrydol (arbed coedwigoedd a bod o fudd i gymunedau lleol yr un pryd) ac mae cyllidwyr byd-eang wedi buddsoddi biliynau o ddoleri mewn rhaglenni CFM mewn gwledydd sy’n datblygu.  Fodd bynnag, mae astudiaeth a gyhoeddwyd yr wythnos hon yn tynnu sylw at y diffyg tystiolaeth y mae buddsoddiadau o’r fath wedi’i seilio arni ac mae’n galw am ddulliau gwell o gasglu tystiolaeth yn y dyfodol.

Mae’r astudiaeth, a gyhoeddwyd yn Frontiers in Ecology and the Environment,  yn awgrymu er bod tystiolaeth gyfyngedig bod CFM yn rhoi rhai manteision bioamrywiaeth o ran amddiffyn coedwigoedd, mae’r dystiolaeth ei fod o fudd i gymunedau lleol yn brin at ei gilydd.   Fe wnaeth y tîm o’r Ganolfan Cadwraeth Seiliedig ar Dystiolaeth ym Mhrifysgol Bangor gynnal adolygiad systematig o’r dystiolaeth drwy archwilio astudiaethau o gyhoeddiadau eang ar y pwnc.  Fe wnaethant ddarganfod mai ychydig iawn o astudiaethau sydd wedi’u cyhoeddi sy’n rhoi gwybodaeth ar berfformiad CFM.  Roedd gan lawer o’r rhai a wnaeth hynny broblemau o ran cynllun eu hastudiaeth a’i dehongli.

Meddai Andrew Pullin, prif awdur yr astudiaeth:

“Mae yna beth tystiolaeth gyfyngedig bod rhaglenni CFM yn gweithio, ond y casgliad pryderus yw nad yw monitro a gwerthuso llawer o raglenni amgylcheddol mawr byd-eang yn ddigonol i gael darlun clir o’r hyn sy’n gweithio a’r hyn sy’n aflwyddiannus.  Er bod y rhaglenni hyn wedi cael adnoddau sylweddol dros y degawd neu well diwethaf, nid oes gennym y wybodaeth ddigonol i gyfarwyddo penderfyniadau cyllido yn y dyfodol.  Mae rhaglenni CFM yn amrywiol o ran eu cyd-destun a’u gweithredu a’r gwirionedd mwyaf tebygol y bod rhai’n gweithio a rhai ddim.  Mae angen gwell sylfaen o dystiolaeth er mwyn gwneud y defnydd gorau o adnoddau prin ar gyfer rheoli’r amgylchedd.”

Mae CFM yn rhoi penderfyniadau rheoli yn nwylo cymunedau lleol, yn hytrach na llywodraethau cenedlaethol neu ranbarthol, gan ganiatáu iddynt wneud penderfyniadau allweddol ynghylch defnyddio eu coedwigoedd.  Y rhagdybiaeth yw y bydd rhoi perchnogaeth a chyfrifoldeb iddynt yn arwain at ddefnyddio adnoddau’n fwy cynaliadwy.  

Comisiynwyd yr adolygiad systematig gan Banel Ymgynghorol Gwyddonol a Thechnegol y Global Environment Facility, un o brif gyllidwyr projectau CFM.   Un o swyddogaethau’r Panel yw profi dilysrwydd rhagdybiaethau allweddol sy’n sail i fuddsoddiadau GEF, a thrwy wneud hynny gynorthwyo i wella ansawdd cynllunio projectau yn y dyfodol.

Meddai Julia Jones, un o’r awduron, “Er i ni ddarganfod tystiolaeth gyfyngedig o effeithiolrwydd CFM, nid yw hynny’n golygu nad ydi CFM yn gweithio.  Efallai bod yna lawer o enghreifftiau anecdotaidd sy’n awgrymu y gall fod yn llwyddiannus.  Fodd bynnag, dylai penderfyniadau buddsoddi mawr fod wedi’u seilio ar fwy na thystiolaeth anecdotaidd, a chyda rhaglenni byd-eang mawr mae angen i effeithiolrwydd eu cynllun gael ei gloriannu’n briodol.”

Dyddiad cyhoeddi: 28 Medi 2011