Prifysgol Bangor yn agor canolfan ymchwil biotechnoleg newydd

Ym mhresenoldeb gwyddonwyr ymchwil o bob rhan o Ewrop, cynrychiolwyr y diwydiant a swyddogion o Lywodraeth Cymru, agorwyd canolfan ymchwil newydd ym Mhrifysgol Bangor yn ddiweddar. Bydd y ganolfan yn darganfod ensymau newydd sydd â'r potensial i drawsnewid effeithlonrwydd diwydiannau sy’n ymwneud â biotechnoleg.

Mae'r Ganolfan Biotechnoleg Amgylcheddol (CEB) yn gosod Prifysgol Bangor ar flaen y gad wrth ymchwilio sut y gellir defnyddio micro-organebau anghyffredin sy'n byw mewn amgylcheddau eithafol (“extremophiles") i wneud prosesau a chynhyrchion diwydiannol yn "wyrddach". Bydd CEB yn darparu’r offer ddiweddaraf ac arbenigeddau sydd ymhlith rhai mwyaf blaenllaw'r byd ar gyfer adnabod ac ynysu ensymau o’r extremophiles hyn.(O'r chwith): Baudewijn Morgan (WEFO), Yr Athro John Healey (Ysgol Gwyddorau Naturiol), Yr Athro Colin Jago (Ysgol Gwyddorau Eigion), Yr Athro John G Hughes (Is-ganghellor), Yr Athro Bela Baizs a'r Athro Peter Golyshin (ill dau yn Gyd-gyfarwyddwyr CEB)

Ar hyn o bryd, mae llawer o sectorau diwydiannol megis bwyd, fferyllol, cemegau cain, colur, deunyddiau ynni a deunyddiau newydd yn defnyddio prosesau synthesis cemegol sy’n aneffeithlon. Fel ag y maent ar hyn o bryd, maent yn mynnu defnydd uchel o ynni a defnydd o doddyddion organig sy'n niweidiol i iechyd a'r amgylchedd. Yn eu tro, mae’r prosesau hyn yn gosod costau uchel ar y diwydiannau sy’n eu defnyddio.

I ddisodli synthesis cemegol gyda phrosesau sy'n gyfeillgar i'r amgylchedd, bydd CEB yn nodi, datblygu a phrofi catalyddion biolegol (ensymau) o’r extremophiles. O galyniad i allu’r micro-organebau hyn i fyw dan amodau caled megis tymheredd uchel, halltedd neu asidedd, mae eu hensymau yn gweddu’n dda ar gyfer eu defnyddio dan amodau eithafol prosesau diwydiannol. Yn y man, bydd hyn yn lleihau defnydd ynni, llygredd a chostau sectorau allweddol yr economi, megis gwyddorau bywyd, sectorau fferyllol a rhai sy’n ymwneud â gweithgynhyrchu cemegol.

Wrth siarad yn y lansiad, dywedodd yr Athro Peter Golyshin, Athro Biotechnoleg ym Mhrifysgol Bangor a Chyd-Gyfarwyddwr y ganolfan newydd: "Mae'r Ganolfan newydd hon yn gyfle gwych i gyfuno arbenigedd staff y brifysgol ym maes bioanalytigau gyda'n harbenigedd blaenllaw mewn microbioleg a genomeg extremophiles a’n gallu i ddarganfod ensymau newydd. Gan alluogi'r tîm hwn i weithio mewn canolfan newydd gyda chyfarpar ymchwil o'r radd flaenaf, bydd y Ganolfan yn arwain at ddarganfyddiadau newydd o bwys ar sut y gall extremophiles oroesi ar derfynau eu hoes a sut y gallwn fanteisio ar y gallu hwn i sicrhau llwyddiannau yn achos effeithlonrwydd a chynaliadwyedd amgylcheddol llawer o brosesau diwydiannol.”

Mae'r Ganolfan, sydd wedi'i lleoli yn Ysgol Gwyddorau Naturiol y Brifysgol, wedi derbyn £5 miliwn o gyllid gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewropeaidd Gorllewin Cymru a'r Cymoedd a gaiff ei rheoli gan Swyddfa Cyllid Ewropeaidd Cymru, a bydd yn rhoi hwb i allu'r rhanbarth i weithio gyda diwydiant ac i ddatblygu ymhellach y sector hwn, sy'n dod yn fwyfwy amlwg.

Wrth groesawu'r datblygiad diweddaraf hwn i bortffolio ymchwil Prifysgol Bangor, dywedodd Ysgrifennydd Cabinet Llywodraeth Cymru dros Economi a Thrafnidiaeth, Ken Skates AC:

"Mae'n wych gweld y cyfleuster blaengar hwn yn weithredol. Yn bluen arall yn het Prifysgol Bangor, bydd yn darparu ymchwil arloesol yn y sector byd-eang hwn sy'n ehangu'n gyflym, gan annog mewnfuddsoddiad a sicrhau bod Cymru'n manteisio'n llawn ar gyfleoedd yn y dyfodol.

"Mae'n bwysig hefyd i gydnabod bod hyn wedi’i wireddu o ganlyniad i £5m o nawdd gan yr UE, sy'n parhau i chwarae rôl bwysig wrth gefnogi twf, arloesedd a swyddi ledled Cymru. Mae'n hollbwysig i gymaint o'n sectorau a’n sefydliadau ein bod yn derbyn cyllid newydd gan Lywodraeth y DU ar ôl i ni adael yr UE."

Dyddiad cyhoeddi: 16 Hydref 2018