Ymchwilwyr yn datgelu bod siarcod yn defnyddio’u cynffonau i ddyrnu wrth hela

Mae gwyddonwyr wedi dangos bod llwynogod môr (siarcod 'thresher'), yn hela heigiau o bysgod trwy chwipio eu cynffonau mor galed fel eu bod yn anafu ac yn lladd llawer o bysgod ar yr un pryd. Dyna a ddywed ymchwil a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn mynediad agored PLOS ONE gan Dr Simon Oliver, Dr John Turner a Tim D’Urban Jackson o Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol Bangor, a Klemens Gann a Medel Silvosa o broject ymchwil a chadwraeth llwynogod môr yn y Philippines.

Mae'r papur ‘Thresher sharks use tail-slaps as a hunting strategy’, yn disgrifio arsylwadau cyntaf llwynogod môr yn hela yn y gwyllt. Mae llwynogod môr yn byw yn y moroedd agored, ac mae llawer o’r wybodaeth amdanynt hyd yma wedi’i seilio ar sgil-ddalfa pysgodfeydd. Mae’r astudiaeth yn dangos bod llwynogod môr yn ysgogi ôl sioc ffrwydrol mewn colofn o ddŵr, sy'n farwol i heigiau o bysgod, trwy chwipio eu cynffonau fel catapwlt yn taflu magnelau. Mae’r canlyniadau’n rhoi syniad o ecoleg ymddygiadol a bioleg rhywogaeth siarcod, sydd angen eu gwarchod ar frys.

Gwnaed yr ymchwil gan Dr Simon Oliver, sylfaenydd y project ymchwil a chadwraeth llwynogod môr  pan oedd yn Ysgol Gwyddorau Eigion Bangor. Mae erbyn hyn ym Mhrifysgol Lerpwl a chyllidwyd yr ymchwil gan Efrydiaeth NERC o dan oruchwyliaeth Dr John Turner.

Meddai, "Mae'r stori anhygoel hon yn tynnu sylw at yr amrywiaeth o strategaethau hela a ddefnyddir gan siarcod mewn cefnfor lle mae'r prif helwyr yn gorfod addasu i ymddygiad osgoi cymhleth eu prae lle bo’u niferoedd yn gostwng yn barhaus. Mae’r astudiaeth yn dangos gwybodaeth newydd am siarcod yn rhyngweithio gyda'u hamgylchedd naturiol ac yn addasu iddo, ac mae'n darparu sylfaen wybodus ar gyfer rheoli cadwraeth i ddiogelu’r safleoedd yma, sy’n ffurfio rhan o’u cynefin.”

Cyhoeddwyd y papur yn PLOS One, cyfnodolyn mynediad agored, ac mae wedi ysgogi llawer o ddiddordeb gyda'r stori yn cael sylw'r BBC, Nature, Science, National Geographic, Plant Earth, a'r Guardian oriau ar ôl ei gyhoeddi.

Meddai Dr John Turner, "Mae pobl yn rhyfeddu at fywydau anifeiliaid na welir  yn aml ac mae'r siarcod hyn yn byw fel arfer yn y moroedd agored lle nad yw pobl bron byth yn dod ar eu traws. Mae cynffonau mawr y siarcod hyn wedi bod yn destun sawl trafodaeth, ac mae ein harsylwadau yn y gwyllt yn dangos y ffordd anhygoel y defnyddir y gynffon i daro’r pysgod yn anymwybodol. Dangosodd ein hymchwil cynharach bod y siarcod hyn yn mentro at y glannau i'r cwrelau i gael eu glanhau gan barasitiaid, ac roeddem yn bryderus eu bod mewn sefyllfa fregus yn agos at y lan. Trwy ddysgu mwy am eu hecoleg a'u hymddygiad, gallwn gael hyd i ffyrdd gwell o'u hamddiffyn. Mae gwaith Simon eisoes wedi cael effaith fawr yn y Philippines, ac yn dangos beth y gellir ei wneud gyda chymhelliant, arsylwi gofalus, a thechnoleg dan dŵr.

Bu'r ymchwilwyr yn tracio’r siarcod gyda chamerâu fideo llaw ac yn dadansoddi 25 achos o'r siarcod yn dyrnu eu cynffonau i daro'r pysgod yn anymwybodol. Roedd y siarcod yn ymddangos fel pe baent yn dechrau’r ymddygiad trwy dynnu eu hesgyll pectoral i mewn i godi pen ôl eu cyrff yn gyflym, ac yna'n chwipio eu cynffonau gyda digon o rym i daro neu ladd sawl pysgodyn, ac yn achosi nwyon wedi eu hydoddi i godi fel swigod allan o'r dŵr. Ar ôl dyrnu eu cynffonau'n llwyddiannus fel hyn, roedd y llwynogod môr yn bwyta hyd at saith pysgodyn ar y tro.

Meddai Dr Oliver, "Mae’r strategaethau hela a ddefnyddir gan siarcod yn wahanol ac yn amrywio rhwng rhywogaethau ac unigolion."

Mae'r ffaith bod helwyr morol mawr yn gallu taro mwy nag un pysgodyn yn anwybodol ar yr un pryd yn debygol o fod yn ffordd fwy effeithlon iddynt hela nag ymlid llawer o bysgod bach mewn haig. Rydym yn gwybod bod dolffiniaid a morfilod danheddog (killer whale) yn chwipio eu cynffonau i reoli neu daro eu prae, a bod morfilod cefngrwm a morfilod sberm yn chwipio eu cynffonau i gyfathrebu ar wyneb y môr dros bellteroedd maith.

"Rydym wedi amau ers peth amser bod llwynogod môr yn defnyddio eu cynffonau sydd fel pladur i hela, ond nid ydym wedi deall eu hymddygiad yn iawn, sy'n unigryw i'w rhywogaeth ymysg anifeiliaid," meddai Dr Oliver. "Erbyn hyn mae'r dystiolaeth yn glir; mae llwynogod môr yn wirioneddol hela gyda'u cynffonau."

Cyllidwyd yr ymchwil gan Gyngor Ymchwil i’r Amgylchedd Naturiol y DU, a gellir llwytho’r papur a chlip fideo i lawr ar-lein o  http://dx.plos.org/10.1371/journal.pone.0067380

Dyddiad cyhoeddi: 12 Gorffennaf 2013