Bangor yng Nghefnfor India

Mae biolegwyr môr o Ysgol Gwyddorau Eigion Prifysgol Bangor newydd ddychwelyd o daith wyddonol a chadwraeth i Diriogaeth Brydeinig Cefnfor India. Ar hyn o bryd y diriogaeth hon, sydd 7˚ i'r de o'r cyhydedd, islaw'r Maldives, yw Gwarchodfa Fôr fwyaf y byd.   

Mae'r rhanbarth yn fawr, sef 640,000 km², yn anghysbell a heb fawr neb yn byw ynddo, ond mae'n cynnwys yr enghreifftiau gorau o riffiau cwrel yng Nghefnfor India, a rhai o'r goreuon yn y byd.   

Fel hyn yr eglurodd Dr John Turner, arweinydd y daith ymchwil: "Mae'r ardal sydd dan warchodaeth yn bwysig oherwydd mae'n gweithredu fel safle cyfeirio neu gymharu, gan ddangos sut mae ecosystemau trofannol yn gweithredu heb effeithiau dynol uniongyrchol, megis datblygiadau arfordirol, carthffrydiau a gor-bysgota, sy'n diraddio ecosystemau fel riffiau cwrel.  Ymhellach, gallwn astudio sut y gall ecosystemau môr ymateb i newidiadau mewn hinsawdd pan maent yn cael eu gwarchod rhag grymoedd niweidiol o'r fath; mae hynny wedyn yn arwain polisi a rheolaeth y llywodraeth dros y mannau hyn." 

Yr ymchwil hon yw rhan olaf project 3 blynedd a ddyfarnwyd i Brifysgol Bangor drwy Gynllun Darwin DEFRA:  To Strengthen the World’s Largest Marine Protected Area, Chagos Archipelago . Mae'r Cynllun Darwin yn cyllido ymchwil i warchod bioamrywiaeth a'r amgylchedd naturiol drwy brojectau lleol yn fyd eang.  

Y mis diwethaf arweiniodd Dr Turner y tîm rhyngwladol o wyddonwyr o Brydain, Awstralia ac America ar y drydedd o dair taith ymchwil i Chagos. Mae riffiau bas Chagos wedi'u gwasgaru mewn dŵr dwfn dros ardal 66,000 km² ac felly roedd yr ymchwilwyr yn mynd atynt o'r 'Pacific Marlin', llong batrôl Tiriogaeth Brydeinig Cefnfor India.   

Meddai Dr Turner: "Unwaith rydym yn agos at safle astudio, mae'r gweithgareddau deifio'n digwydd o 5 o gychod rwber uwchben y riffiau, neu drwy fentro i mewn i lagwnau'r atolau a cheisio glanio ar yr ynysoedd bychain.   Rydym yn ailymweld â safleoedd penodol ar bob taith ymchwil er mwyn asesu newid, ond rydym yn manteisio ar bob cyfle hefyd i archwilio safleoedd newydd ar draethellau suddedig a riffiau bychain - rydym yn dal i ddarganfod beth sydd yna gan mai llai na 2% o'r ardal i gyd rydym wedi'i harchwilio."  

Meddai Dr Turner am yr ymchwil:  "Yr hyn sy'n ddiddorol yw ein bod yn gweld a mesur patrymau o newid mewn cymunedau riffiau cwrel wrth iddynt ymateb i ddigwyddiadau megis tymheredd y môr yn cynhesu, plâu o seren fôr y Goron Ddrain sy'n difa cwrel, yn ogystal â stormydd a hyd yn oed ddaeargrynfeydd.  Rydym yn monitro'r ffordd y mae cwrel yn adfer ei hun ar ôl achosion o afiechyd arno, a chadw golwg hefyd ar adar yn newid yr ynysoedd y maent yn magu cywion arnynt.  Mae'r gwyddonwyr i gyd yn gweithio mewn rhanbarthau eraill, megis y Caribî, y Gwlff a dyfroedd trofannol y Môr Tawel. Felly, rydym yn gallu cymharu Chagos â rhannau eraill o'r byd, ac mae ein harsylwadau'n dangos pa mor arbennig yw Chagos o ran ei fioamrywiaeth gyfoethog a'i wytnwch."   

Mae'r project yn cynhyrchu data gwyddonol sylweddol i'w fwydo i Gynllun Rheoli Cadwraeth Ardal Fôr Warchodedig Chagos, a weithredir gan Adran Tiriogaeth Brydeinig Cefnfor India yn y Swyddfa Dramor a'r Gymanwlad.     Y nod yw sicrhau y gwarchodir bioamrywiaeth a gwytnwch riffiau ac ecosystemau cysylltiedig mewn ymateb i newidiadau byd-eang ac ailsefydlu dynol posibl. 

Mae blog lliwgar y 2015 Darwin Initiative Science and Conservation Expedition i'w gael yn y linc yma.  

Dyddiad cyhoeddi: 2 Mehefin 2015