Barddoniaeth yn rhoi llais i ddioddefwyr dementia

Rhagamcanir y gall cymaint ag un o bob tri ohonom ddioddef o ddementia yn y dyfodol felly mae’n sicr yn gyflwr sydd am gyffwrdd â bywydau pob un ohonom mewn rhyw ffordd neu'i gilydd.

Bydd barddoniaeth Gymraeg newydd sy’n adlewyrchu lleisiau pobol sydd â dementia yn cael ei chreu mewn project cyffroes lle bydd beirdd yn gweithio gyda phobl sydd efo’r cyflwr. Bydd y broses o greu a rhannu  barddoniaeth yn ffordd o gadw hunaniaeth  unigolion  â dementia gan roi llais a mynegiant iddynt, ac ar yr un pryd yn codi ymwybyddiaeth am ddementia ar lefel unigol.

Crëwyd y project fel rhan o broject ehangach gan Pontio, sy’n canolbwyntio ar y celfyddydau a dementia. Yn cydweithio gyda Thŷ Newydd, bydd y project yn golygu cyfuno arbenigedd o fewn y Brifysgol  ac yn cynnwys cyfraniad allweddol y bardd John Killick.

Meddai’r Athro Jerry Hunter o Ysgol y Gymraeg yn y Brifysgol sy’n arwain y project, “Mae hwn yn enghraifft o’r math o waith arloesol y gall Pontio ei gynnig.  Bydd Pontio’n gallu dod â’r gwyddorau a’r celfyddydau at ei gilydd mewn ffyrdd  newydd a chyffroes a fydd yn helpu ein cymunedau.”

Cynhelir diwrnod cyntaf y project ddydd Sadwrn, 17 Tachwedd. Bydd beirdd ac awduron yn cael diwrnod o hyfforddiant ynglŷn â sut i arwain gweithgareddau ac ymwneud â phobl sydd â dementia. Rhoddir yr hyfforddiant hwn gan yr Athro Bob Woods a Joan Woods; arbenigwyr yng Nghanolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia y Brifysgol. Bydd y bardd John Killick sy’n ysgrifennu yn Saesneg yn rhoi hyfforddiant am y fethodoleg a ddefnyddir i greu barddoniaeth. 

Ar ôl cael eu hyfforddi bydd y beirdd yn cynnal gweithdai arbenigol gyda dioddefwyr dementia mewn nifer o gartrefi gofal preswyl yn y flwyddyn newydd. Bydd y beirdd yn cofnodi ac yn golygu eu geiriau, ac os bydd y preswylwyr yn hoffi’r canlyniad, bydd y cerddi hyn ar gael fel ffordd o rannu eu mynegiant a’u profiad. Bydd adolygiad trylwyr o ba mor effeithiol yw’r gweithgareddau a’r canlyniadau yn cael ei wneud gan arbenigwyr yn yr Ysgol Gwyddorau Cymdeithas fel rhan annatod o'r project.

Meddai’r Athro Jerry Hunter, “Gall mynegi eu hunain fod yn anodd i bobl sydd â dementia, ond weithiau maent yn gallu bod yn greadigol iawn a gwneud cysylltiadau a disgrifiadau diddorol. Efallai y bydd y project hwn yn  fwy effeithiol yn y gymuned  Gymraeg ei hiaith gan fod barddoniaeth yn rhan bwysig o ddiwylliant Cymru, ac mae pobl wedi dysgu a chlywed barddoniaeth ers dyddiau ysgol.”

Un o’r rhai fydd yn cymryd rhan yn y project yw’r bardd a’r nofelydd Sian Northey sy’n astudio Doethuriaeth yn Ysgol y Gymraeg ar hyn o bryd. Dywedodd,

"Dw i wedi cynnal ambell i weithdy gyda phobl hŷn yn y gorffennol ac wedi mwynhau'n fawr. Mae hwn yn gyfle arbennig i elwa ar arbenigedd y Ganolfan Datblygu Gwasanaethau Dementia a John Killick, ac yna defnyddio hynny yn y gymuned yng Ngwynedd."

Meddai Mark Bailey, Rheolwr Gyfarwyddwr Fairways Care Ltd: “Gobeithio y gallwn ymchwilio  i weithgareddau sy’n fuddiol i’n preswylwyr. Y nod yw y bydd y project yn agor drysau i wella cyfathrebu rhwng pobl â dementia a’u teuluoedd,  gyda phobl sy’n gweithio yn y cartrefi gofal ac eraill.  Bydd rhannu’r farddoniaeth yn ffordd o fynegi profiadau’r unigolion sydd â dementia ac yn ein hatgoffa am y bobl sydd tu ôl i’r ystadegau. Trwy wneud hynny gellir codi ymwybyddiaeth am y cyflwr a’i  effaith ar yr unigolyn.

Dyddiad cyhoeddi: 16 Tachwedd 2012