Cefnogaeth frenhinol i gynyddu cydweithio i warchod riffiau cwrel

Tywysog Cymru yng nghyfarfod yr Uned Cynaliadwyedd Rhyngwladol: " Blwyddyn Genedlaethol y Rîff 2018 - Cyfle i Wella Gwytnwch Riffiau Cwrel drwy Fodelau Cydweithredu Newydd" 

Yn ddiweddar tynnodd Tywysog Cymru sylw at y ffactorau economaidd sydd tu ôl i ddirywiad riffiau cwrel a'r buddsoddiadau sydd eu hangen i sicrhau iechyd hir-dymor y cynefinoedd môr allweddol hyn.   Roedd Yr Athro John Turner a Dr Gareth Williams o'r Ysgol Gwyddorau Eigion ymysg cynulleidfa o genhadon o'r Cenhedloedd Unedig, llysgenhadon, arianwyr, cadwraethwyr a rheolwyr riffiau a ddaeth ynghyd i roi sylw i'r angen brys i wella gwytnwch ac adferiad riffiau cwrel y byd, gan ganolbwyntio'n arbennig ar swyddogaeth y sector preifat.

Trefnwyd y cyfarfod gan Uned Cynaliadwyedd Rhyngwladol y Tywysog i nodi Blwyddyn Genedlaethol y Rîff 2018 ac fe'i cynhaliwyd yn awyrgylch ysblennydd y Fishmongers Hall ar lannau'r Afon Tafwys. Dyma un o ddeuddeg cwmni lifrai mawr Dinas Llundain, ac mae'n gartref i ddarlun enwog Annigoni o'r Frenhines Elizabeth II.   Roedd y Tywysog Harri hefyd yn bresennol gyda'i dad i gefnogi'r alwad i atal dirywiad riffiau cwrel y byd. 

Yn ei araith tynnodd Tywysog Cymru sylw at ‘the unimaginable loss of fifty per cent of the world's tropical coral reefs over the past three decades.  More recently, we have seen the most widespread and severe bleaching event on record sweep across the world's coral reefs, leaving behind terrible scenes of destruction.’  Nododd y Tywysog Charles ymhellach ‘As is the case in relation to so many of the ecological challenges before us, the stakes are increasingly high and time very short.   We are at a critical tipping point ….where we will either ensure, or fatally compromise, our ability to safeguard the world's coral reefs and the species that will support future generations of humans and countless other forms of life.’ Cydnabu'r Tywysog fod gan y cefnfor allu rhyfeddol i wella ei hun, os caiff y cyfle, a gorffennodd drwy ddweud ei bod yn gwbl hanfodol bod maint y cydweithio yn cyfateb i faint y sialens.    

Amgylchedd Y Cenhedloedd Unedig

Adleisiodd Pennaeth Amgylchedd y Cenhedloedd Unedig eiriau'r Tywysog Charles, gan gyfeirio at y ffaith ein bod wedi cyrraedd croesffordd allweddol o ran dyfodol riffiau cwrel y byd. Dywedodd y Cenhedloedd Unedig hefyd bod ecosystemau riffiau cwrel yn rhoi adnoddau bywyd a gwasanaethau gwerth US$375 biliwn y flwyddyn i gymdeithas, ond mai dim ond US$1.9 biliwn oedd wedi ei ymrwymo yn ystod y 6 blynedd ddiwethaf i weithredu, monitro a gorfodi cadwraeth a rheolaeth gynaliadwy dros riffiau cwrel, mangrofau a morwellt. 

Galwodd y cyfarfod am fuddsoddiad sylweddol iawn o'r sector preifat drwy gynlluniau ariannol arloesol fel 'Cyllid Gwyrdd'.  Clywodd y cyfarfod bod Deloitte wedi rhoi pris o A$56 biliwn ar y Great Barrier Reef yn Awstralia gyda chyfraniad o A$6.4 biliwn y flwyddyn o ganlyniad i dwristiaeth a'i statws eiconig, a bod The Great Barrier Foundation wedi codi A$70 miliwn yn ddiweddar tuag at reolaeth o'r sector preifat. 

Cyllid sector preifat i ymchwil Prifysgol Bangor

Mae consortiwm rhyngwladol o 16 partner, yn cynnwys Prifysgol Bangor, wedi derbyn cyllid o Sefydliad Bertarelli ar gyfer gwaith ymchwil a rheolaeth yn Archipelago Chagos yn Nhiriogaeth Brydeinig Cefnfor India (https://www.fondation-bertarelli.org/marine/chagos/). Nid oes unrhyw un yn byw ar y riffiau ac maent yn safle cyfeiriadol i astudio effaith newid hinsawdd yn absenoldeb unrhyw effaith ddynol leol. Tynnwyd sylw at ymchwil ddiweddar yn Chagos gan wyddonwyr o Fangor a phartneriaid yn ystod cyfarfod Uned Cynaliadwyedd Ryngwladol y Tywysog. Bydd Rhaglen Bertarelli mewn Gwyddor Môr yn canolbwyntio ar gyfres o brojectau ar wytnwch ac adferiad riffiau cwrel, a rhywogaethau gwarchodol megis crwbanod y môr, adar môr a siarcod; yn ogystal â defnyddio gwyddoniaeth i ddibenion rheoli. Cydlynir hyn gan Gymdeithas Sŵolegol Llundain. Bydd Yr Athro John Turner, yn gweithio gyda Dr Ronan Roche a Dr Gareth Williams o Fangor, yn arwain project pedair blynedd gwerth £2.1m yn Archipelago Chagos. Byddant yn cydweithio â gwyddonwyr o brifysgolion Caerwysg, Rhydychen a Choleg Prifysgol Llundain. Dywedodd John bod cynlluniau cydweithredol o'r maint yma gan sefydliadau hael yn bwysig i gyllido ymchwil i wynebu sialensiau i atal dirywiad pellach i riffiau, drwy ddeall gwytnwch riffiau a dulliau rheoli eu hadferiad. Nododd bod hyn i gyd yn cyd-fynd â'r alwad am weithredu gan Uned Cynaliadwyedd Ryngwladol y Tywysog.   

Dyddiad cyhoeddi: 1 Mawrth 2018