Cleifion canser yn derbyn diagnosis cynt

Bu i'r amser a gymerwyd i wneud diagnosis o rai o'r canserau mwyaf cyffredin – o'r pwynt pan fo claf yn rhoi gwybod am symptom posibl i'w Meddyg Teulu – ostwng bum niwrnod ar gyfartaledd ymhlith oedolion, a hynny mewn ychydig dan ddegawd, yn ôl ymchwil* a gyhoeddwyd yn y 'British Journal of Cancer', heddiw (dydd Mercher).

Fe wnaeth ymchwilwyr ym Mhrifysgolion Bangor, Exeter a Durham ganfod bod yr amser cyfartalog a gymerwyd i gael diagnosis ar gyfer ystod o ganserau cyffredin wedi eu cyfuno, wedi gostwng o 125 diwrnod yn 2001-2002 i 120 diwrnod yn 2007-2008.

Yng nghyswllt canser yr arennau, y pen a'r gwddf, a chanserau'r bledren, tynnwyd mwy na phythefnos oddi ar yr amser rhwng rhoi gwybod am symptom posib yn y lle cyntaf, a derbyn diagnosis. 

Gall y gwelliant hwn fod yn ddiolch i gyflwyno'r 'Guidelines for Urgent Referral of Suspected Cancer' a gyhoeddwyd yn 2005 gan y National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Mae'r canllawiau hyn yn rhoi cyngor i Feddygon Teulu am symptomau a allai nodi canser, gan olygu y dylid cyfeirio'r claf ar frys am ragor o brofion.

Edrychodd yr ymchwilwyr ar gofnodion meddygon teulu mwy na 20,000 o bobl dros 40 yn Lloegr a oedd wedi derbyn diagnosis gydag un o'r 15 mathau o ganserau cyffredin yn y ddau gyfnod, ar ôl rhoi gwybod am symptomau posibl i'w meddyg teulu yn y flwyddyn cyn eu diagnosis.

Bu iddynt hefyd ganfod bod cleifion yr oedd eu symptomau'n cael eu blaenoriaethu'n ôl canllawiau 2005, yn cymryd llai o amser i gael diagnosis, a chafodd canser y fron a'r ceilliau ddiagnosis yn yr amser byrraf – ar gyfartaledd, tua deufis rhwng rhoi gwybod am y symptom i ddechrau, a'r diagnosis.

Ond mae digon o le i wella o hyd. I 10 y cant o gleifion myeloma, canser yr ysgyfaint neu'r stumog, cymerodd dros 10 mis i gael diagnosis, hyd yn oed yn y grŵp 2007-2008 mwyaf diweddar.

Dywedodd Yr Athro Richard Neal, athro mewn meddygaeth gofal sylfaenol ym Mhrifysgol Bangor a phrif awdur yr astudiaeth: “Mae ein hastudiaeth yn dangos y bu gwelliant bychan, ond arwyddocaol yn yr amseroedd diagnosis cyffredinol ar gyfer llawer o ganserau rhwng 2001-2002 a 2007-2008. Ac mae hyn yn debygol, yn rhannol o leiaf, i fod o ganlyniad i gyflwyno canllawiau cyfeirio brys 2005 NICE."

Meddai'r Athro Greg Rubin, un o awduron yr astudiaeth o Brifysgol Durham a'r arweinydd clinigol ar gyfer canser i bartneriaeth Coleg Brenhinol y Meddygon Teulu a 'Cancer Research UK': "Gall canfod canser yn gynnar wneud gwahaniaeth gwirioneddol i oroesi. Gwyddom fod cyfle cleifion i drechu'r clefyd yn well pan geir hyd i'r clefyd yn gynnar gan fod triniaethau'n fwy effeithiol cyn i'r canser ddechrau tyfu neu ledaenu."

Dywedodd Sara Hiom, cyfarwyddwr diagnosis cynnar yn 'Cancer Research UK': “Mae’n dda gweld gwelliannau bychain fel hyn, ond mae hefyd yn glir bod gormod o gleifion canser yn dal i aros yn rhy hir i gael diagnosio'u canser - ac nid ydyn ni'n meddwl fod hynny'n ddigon da. Dyna pam fod Cancer Research UK yn gweithio'n galed i godi ymwybyddiaeth o ddiagnosis cynnar drwy ymchwil a gweithgareddau i helpu i roi'r cyfle gorau i gleifion drechu eu canser - drwy gael diagnosis ohono'n gynharach.

"Mae'r astudiaeth hon yn dangos bod modd gwneud gwahaniaeth i gyflymder y diagnosis ar gyfer rhai canserau drwy ddylanwadu ar bolisi, a newid y ffordd yr ymdrinnir â symptomau canser posibl."

Neal, R et al. Comparison of cancer diagnostic intervals before and after implementation of NICE guidelines: analysis of data from the UK General Practice Research Database (2014) British Journal of Cancer. doi: 10.1038/bjc.2013.791

Dyddiad cyhoeddi: 5 Chwefror 2014