Cymru’n mabwysiadu rhaglen o’r Ffindir i guro bwlio

Mae Prifysgol Bangor yn cyflwyno rhaglen gwrth-fwlio mewn ysgolion i’w helpu i ymdrin ag achosion o fwlio ac i leihau nifer yr achosion. Prifysgol Bangor yw’r unig ganolfan yn y Deyrnas Unedig sydd â thrwydded i wneud hyn.

Cafodd y rhaglen wrth-fwlio, KiVa, ei datblygu a’i gwerthuso yn y Ffindir a chafodd gefnogaeth ariannol helaeth gan y llywodraeth yno. Profwyd bod y rhaglen yn lleihau nifer yr achosion o fwlio mewn ysgolion yno - ac mae’r arwyddion cynnar yn awgrymu ei bod yr un mor effeithiol mewn ysgolion yng Nghymru hefyd.

Yn ôl y gyfraith mae’n ofynnol bod gan ysgolion bolisi ar ymdrin â bwlio, ond mater i’r ysgol yw penderfynu sut mae gwneud hynny. Mae cynnwys ac ansawdd polisïau a gweithdrefnau gwrth-fwlio yn amrywio o ysgol i ysgol ac mae ystod eang o raglenni ar gyfer lleihau bwlio ar waith mewn ysgolion ar draws y Deyrnas Unedig, ond ychydig iawn o dystiolaeth sydd am eu heffeithiolrwydd.

Mae’r Athro Judy Hutchings,  o Ganolfan Ymyriad Cynnar ar sail Tystiolaeth yn Ysgol Seicoleg  y Brifysgol eisoes wedi bod yn llwyddiannus wrth gyflwyno rhaglenni’n ymwneud ag ymddygiad plant ac mae’r rhaglenni hynny wedi cael eu mabwysiadu’n helaeth gan ysgolion a meithrinfeydd yng Nghymru. Nawr, mae’r seicolegydd plant wedi troi ei sylw at broblem bwlio.  Mae cynllun peilot o KiVa yng Nghymru wedi dangos canlyniadau cynnar rhagorol. Mae’r Athro Hutchings bellach yn arwain menter hyfforddi ar gyfer ysgolion ledled y Deyrnas Unedig.

Hyd yma mae 70 o ysgolion yng ngogledd a de Cymru, a thros y ffin yn Lloegr, wedi mabwysiadu’r rhaglen ac maent wrthi’n mesur ei heffeithiolrwydd. Mae’r Ganolfan bellach  wedi ei thrwyddedu i hyfforddi hyfforddwyr i gyflwyno’r rhaglen mewn rhagor o ysgolion ar draws y Deyrnas Unedig.

Fel yr esbonia’r Athro Judy Hutchings:

“Roedd y sefyllfa yn y Ffindir yn debyg i’r sefyllfa yma, lle mae’r cyfrifoldeb ar ysgolion unigol i gynllunio eu cynlluniau gweithredu eu hunain i ymdrin â bwlio. Fodd bynnag, dangosodd eu hymchwil, dros gyfnod o ddeng mlynedd, nad oedd y dull gweithredu hwnnw wedi llwyddo i newid lefelau’r bwlio a gâi eu hadrodd gan blant.”

“Clywais am raglenni gwrth-fwlio KiVa ar gyfer plant rhwng saith a phymtheg oed. Cafodd y rhain eu datblygu gan yr Athro Salmivalli a’i chydweithwyr ym Mhrifysgol Turku a aeth ati i brofi pa mor effeithiol oedd y rhaglenni. Roeddwn yn ymwybodol bod bwlio yn achos pryder cynyddol mewn ysgolion yng Nghymru a phenderfynais ymchwilio i’r posibilrwydd o gyflwyno KiVa yng Nghymru.

Mae’r rhaglen yn seiliedig ar ymchwil sydd yn dangos sut y gall pobl sydd wrth law neu blant eraill, yn yr ystafell ddosbarth neu ar fuarth yr ysgol, gael effaith ar ymddygiad bwlio. Trwy gyfrwng hyfforddiant, adnoddau, gwersi dosbarth, gweithgareddau ar-lein a chefnogaeth a chyngor i rieni, mae’r rhaglen yn herio beth sy’n ymddygiad derbyniol yn ogystal â datblygu sgiliau, ymddygiad ac agweddau.”

Mae grant gan Gronfa Arloesi’r Loteri Fawr wedi galluogi’r tîm ym Mhrifysgol Bangor ynghyd ag Uned Ymchwil Cymdeithasol Dartington i gynnal treial mwy trylwyr yng Nghymru. Maent eisoes wedi cael adborth cadarnhaol ar lafar. Bydd Pennaeth a disgyblion Ysgol Penmorfa yn  rhannu sut y maent yn gweithredu’r rhaglen ynghyd â’r canlyniadau cychwynnol mewn cynhadledd ym Mangor ar 2 Chwefror.

Meddai Dave Edwards, Pennaeth Ysgol Penmorfa, Prestatyn:

“Rydyn ni’n weithredol wrth reoli bwlio yn yr ysgol. Ar ôl dwy flynedd, mae rhaglen KiVa  wedi cael effaith positif ar fwlio yn yr ysgol. Mae gennym bellach weithdrefnau clir i sefydlu beth sy’n cyfrif fel ymddygiad bwlio a beth sydd ddim ac mae gennym ddull gweithredu cyson i adrodd am ddigwyddiadau a’u cofnodi.  Mae gan ein disgyblion well dealltwriaeth o fwlio ac maent yn medru ymateb yn well. Maent yn dysgu sgiliau’n ymwneud ag empathi, datrys gwrthdaro a chyfrifoldeb cymdeithasol.”

Meddai  Huw Edward Jones, Dirprwy Bennaeth Ysgol Llanllechid:

“Rydym wedi sylwi fod ein disgyblion yn ymateb yn dda i’r gwersi ar fod yn aelod o dîm, parchu eraill, dysgu am emosiynau, dysgu sut mae grŵp yn rhyngweithio a dysgu am y pwysau sydd ar rywun wrth fod yn rhan o grŵp. Fel rhan o’r rhaglen gyfan, mae’r gwersi wedi rhoi dull gweithredu cadarnhaol i ni ymdrin â bwlio y gall yr ysgol gyfan ei groesawu.”

Dyddiad cyhoeddi: 2 Chwefror 2016