Defnydd arloesol o therapïau yn gymorth i bobl yn y gymuned
Wrth sôn am arloesedd, byddwn yn aml yn meddwl am dechnoleg, ond mae ystyr llawer mwy eang na hyn i’r gair. Gall pobol fod yn arloesol yn y modd y maent yn mynd ati i gymhwyso gwybodaeth er lles ehangach.
Pobol yn ymarfer Ymwybyddiaeth Ofalgar yn yr awyr agored.Mae’r Ganolfan Ymwybyddiaeth Ofalgar ym Mhrifysgol Bangor yn enghraifft dda o hyn. Maent wedi ymestyn y defnydd o therapïau ymwybyddiaeth ofalgar, a ddatblygwyd yn wreiddiol ar gyfer pobl efo iselder, at nifer fawr o ddibenion gwahanol.
Mae Ymwybyddiaeth Ofalgar yn ymdriniaeth sy’n cyfuno’r ymennydd a’r corff i helpu pobol i newid y ffordd y maent yn teimlo a meddwl am eu profiadau. Fel yr esbonia Rebecca Crane, Cyfarwyddwr y Ganolfan: “Mae hyfforddiant Ymwybyddiaeth Ofalgar yn ymwneud â meithrin y gallu i dalu sylw i’r hyn sydd yn digwydd mewn ffyrdd pwrpasol a chytbwys.”
Mae Ymwybyddiaeth Ofalgar wedi ei gyfuno efo therapi gwybyddol i greu ymdriniaeth Therapi Gwybyddol wedi'i Seilio ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT).
Bwriad y gwaith ymchwil a datblygu gwreiddiol a wnaed ar MBCT oedd er mwyn ei defnyddio gan bobl efo iselder cylchol. Cynhaliwyd yr arbrawf cyntaf ym Mangor, o dan arweiniad yr Athro Mark Williams, sydd bellach ym Mhrifysgol Rhydychen. Dangosodd y canlyniadau bod MBCT wedi haneru nifer y bobol yr oedd disgwyl iddynt gael pwl arall o iselder. O ganlyniad, cymeradwywyd y driniaeth gan y National Institute of Clinical Excellence [NICE] fel triniaeth gost-effeithiol er mwyn atal ail bwl o iselder, ac felly mae modd i feddygon ei roi ar bresgripsiwn.
Ers hynny, mae’r Ganolfan wedi addasu’r rhaglen ar gyfer amrediad o sefyllfaoedd, o’i defnyddio yn y dosbarth cynradd fel bod plant yn y meddylfryd iawn i ddysgu, i ddarparu techneg gefnogol ar gyfer pobol efo poen dwys. Ers 2003 mae’r Ganolfan wedi cydweithio efo Ward Alaw yn Ysbyty Gwynedd i gynnig dosbarthiadau Ymwybyddiaeth Ofalgar i bobol sydd efo canser a’u teuluoedd, a bellach mae’n gweithio efo Ysbyty Glan Clwyd.
Disgyblion Ysgol Pen y Bryn, Bae Colwyn, yn defnyddio Ymwybyddiaeth Ofalgar yn y dosbarth.‘Paws B’ yw’r enw ar yr elfen Ymwybyddiaeth Ofalgar yng nghwricwlwm Ysgol Pen y Bryn, Bae Colwyn. Mae’r enw’n adlewyrchu’r ffaith fod y rhaglen yn dysgu plant bod y meddwl fel ci bach weithiau, yn rhedeg yma ag acw, a bod rhaid ei hyfforddi i ganolbwyntio.
Yn ôl Tabitha Sawyer, Pennaeth Cynorthwyol yr Ysgol, mae’r disgyblion yn fwy parod i ddysgu yn dilyn sesiwn byr o ymarfer Ymwybyddiaeth Ofalgar.
“Rydym wedi ein syfrdanu sut y mae’r plant wedi cymryd at y peth a gan eu hymateb. Maent yn gwybod eu hunain eu bod angen dod a’u sylw yn ôl i’r dosbarth wedi amser chwarae, er enghraifft. Er eu bod yn ifanc, maent yn gweld y manteision drostynt eu hunain.”
Mae ymchwil yn cael ei wneud mewn ysgolion cynradd ac uwchradd eraill yng ngogledd Cymru er mwyn gwerthuso effeithiau hyfforddiant Ymwybyddiaeth Ofalgar i athrawon a phlant.
Hefyd, mae’r Ganolfan wedi bod yn gweithio efo rhieni maeth i ddysgu iddynt y sgiliau i ddygymod â’r straen sydd ynghlwm wrth y dasg bwysig sydd ganddynt.
Eglurodd Eluned Gold o’r Ganolfan y rhaglenni fel hyn:
“Nod y rhaglenni yw helpu rhieni maeth i ymdopi â gofynion y gwaith a’u lefelau straen eu hunain, fel eu bod yn gallu magu’r plant sydd dan eu gofal yn well.”
“Rydym yn asesu effeithiau Ymwybyddiaeth Ofalgar ar lefelau straen y rhieni eu hunain ac ar eu strategaethau ymdopi. Mae gennym ddiddordeb hefyd mewn gweld sut bydd gwella lles rhieni yn effeithio ar blant sydd dan eu gofal.”
Yn yr wyth mlynedd diwethaf, mae tua 2,000 o bobol o ogledd Cymru wedi dilyn cyrsiau ymwybyddiaeth ofalgar sydd yn cefnogi pobol i ffynnu, yn lleihau straen ac yn gwella lles.
Ym mis Ionawr 2014, a hynny am y tro cyntaf mae’r Ganolfan yn cynnig cwrs wyth wythnos yn arbennig ar gyfer pobl efo iselder a phryder.
Rebecca Crane yn derbyn Gwobr Effaith Orau ar Bolisi Cyhoeddus a/neu Wasanaethau Cyhoeddus gan Is-Ganghellor yr Athro John G Hughes yng Ngwobrau Effaith Ymchwil a Menter gyntaf y Brifysgol.Bellach mae enw da i’r Ganolfan yn rhyngwladol am ragoriaeth ac arweinyddiaeth. Hon oedd y Ganolfan gyntaf o’i bath mewn prifysgol ym Mhrydain.
Mae ganddynt brojectau ar y cyd efo mudiadau lleol eraill yng ngogledd Cymru, ynghyd â nifer dramor, ac mae eu gwaith yn cael effaith ar bolisi a darpariaeth gwasanaethau’n lleol yng ngogledd Cymru, yn y Deyrnas Unedig a’r tu hwnt yn Ewrop ac America.
Derbyniodd y Ganolfan gydnabyddiaeth yn ddiweddar pan enillodd Rebecca Crane, Cyfarwyddwr y Ganolfan Wobr am yr Effaith Orau ar Bolisi Cyhoeddus a/neu Wasanaethau Cyhoeddus yng Ngwobrau Effaith Ymchwil a Menter gyntaf Prifysgol Bangor am eu gwaith yn 'Gweithredu ymyriadau seiliedig ar ymwybyddiaeth ofalgar sy'n gwella lles'.
Dyddiad cyhoeddi: 25 Medi 2013