Gall gynhyrchu ynni drwy bŵer dŵr ar raddfa fach iawn arbed miliynau i’r diwydiant dŵr

Mae canfyddiadau ymchwil newydd gan Brifysgol Bangor a Trinity College, Dulyn wedi amlygu’r potensial am arbedion ariannol ychwanegol i’r diwydiant dŵr drwy gynhyrchu trydan gan ddefnyddio pŵer dŵr ar raddfa fach iawn (micro).  Gallai arbedion ariannol o £1m y flwyddyn yng Nghymru yn unig, gyfrannu at gadw biliau’n isel.

Mae’r diwydiant dŵr yn defnyddio llawer o ynni er mwyn trin, pwmpio a dosbarthu dŵr a gwastraff o amgylch y wlad.  Canlyniad i hyn  yw bod llawer iawn o nwyon tŷ gwydr hefyd yn cael eu rhyddhau, yn ogystal â’r gost ychwanegol sydd ar filiau’r defnyddwyr wrth i brisiau trydan gynyddu.

Bu’r project Hydro-BPT €1 miliwn a ariannwyd drwy raglen Iwerddon Cymru (INTERREG4A) Cronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop (ERDF) yn archwilio’r arbedion ariannol i’r diwydiant dŵr ac i gwsmeriaid pe bai tyrbinau pŵer dŵr yn cael eu gosod o fewn y system dŵr. Edrychwyd hefyd ar effeithiolrwydd y system cyflenwi dŵr bresennol, y dechnoleg orau, beth fyddai cost cyflwyno system o’r fath a beth fyddai’r buddiannau amgylcheddol, yn ogystal â pha gyrff sydd angen cydweithredu er mwyn i’r diwydiant dŵr gael y budd gorau o gyflwyno systemau cynhyrchu trydan-dŵr micro i’w systemau.

Roedd y canlyniadau’n gadarnhaol, gan ddangos bod potensial yng Nghymru, er enghraifft, i Ddŵr Cymru arbed £1 miliwn ychwanegol y flwyddyn drwy gynhyrchu oddeutu 10 miliwn cilowat o drydan gan ddefnyddio safleoedd trydan-dŵr bach. Mae hynny‘n ddigon o drydan i bweru o leiaf 2,000 o gartrefi yng Nghymru, a hynny drwy harneisio’r dŵr sydd eisoes yn llifo o fewn y system.  Canfuwyd y byddai cwmnïau dŵr yn Iwerddon yn gwneud arbedion tebyg.  Byddai hyn nid yn unig yn arbed dŵr ond hefyd yn atal tua 10,000 tunnell o nwyon tŷ gwydr rhag cael eu rhyddhau i’r atmosffer drwy gynhyrchu trydan.

Ond roedd y partneriaid hefyd yn  gwerthfawrogi’r anawsterau a godai wrth geisio ennill yr arbedion hyn yn yr hinsawdd bresennol. Ni all y dechnoleg trydan-dŵr sydd ar gael ar hyn o bryd gynnig y dechnoleg gryno cost isel sydd ei hangen i wireddu’r potensial.

Croesawodd Mike Pedley, Pennaeth Ynni Dŵr Cymru, ganfyddiadau’r project gan ddweud:

“Yn Dŵr Cymru rydym eisoes yn gwneud llawer o ddefnydd o ynni dŵr, ond mae’r project yma wedi bod yn fodd i amlygu lle y gallwn wneud mwy, pe bai’r dechnoleg yn datblygu. Mae offer fel falfiau sy’n lleihau pwysedd yn gyffredin yn rhwydweithiau pob cwmni dŵr, ond does yr un ar hyn o bryd sy’n cynnig ateb ymarferol ar gyfer y mwyafrif o safleoedd.”

Yn awr mae partneriaid y project yn gobeithio mynd â’r canfyddiadau cychwynnol ymhellach trwy ddatblygu ac arddangos technoleg tyrbinau cost isel. Maent ar hyn o bryd yn chwilio am  gyllid rhanbarthol ac Ewropeaidd a fyddai’n sicrhau bod Cymru ac Iwerddon yn arwain y byd mewn darparu gwasanaethau dŵr ynni-effeithlon i ddefnyddwyr. Gyda chymorth Dŵr Cymru gellir gwireddu hyn yn y blynyddoedd i ddod.

“Mae’r project Hydro-BPT  wedi ein helpu ni i ddeall pethau’n well a dweud y lleiaf”, meddai Dr Prysor Williams,  arweinydd a chyd-ymchwilydd y project yn Ysgol Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth Prifysgol Bangor. Ychwanegodd: “ Rydym yn gobeithio parhau i weithio efo Trinity College, Dulyn, y diwydiant dŵr ac eraill sydd â diddordeb  ar draws  yr Undeb Ewropeaidd  ar brojectau eraill a fydd yn adeiladu ar y gwaith hwn.  Does dim dwywaith nad yw’r diwydiant dŵr yn dangos ymwybyddiaeth o effeithlonrwydd ynni, a gall y tîm Hydro-BPT  eu cynorthwyo i sicrhau dyfodol mwy cynaliadwy”.

Dyddiad cyhoeddi: 20 Awst 2015