Gwyddonwyr Prifysgol Bangor yn dianc rhag y gwres i ymchwilio i ddiflaniad rhew môr yn yr Arctig

Ben Powell a Ben Lincoln o'r grŵp ymchwil ffiseg y cefnfor ar fin gosod mesurydd cefnforeg drwy'r rhew rhyw 600 milltir o Begwn y Gogledd haf diwethaf.Mae aelodau o Ysgol Gwyddorau Eigion y Brifysgol newydd ymuno â mordaith ymchwil i Gefnfor yr Arctig.  Mae’r swyddogion ymchwil Ben Powell a Ben Lincoln a'r fyfyrwraig PhD Suzie Jackson yn rhan o grwp ymchwil Ffiseg Cefnfor yr Ysgol.  Bydd Dr Tom Rippeth a myfyriwr PhD arall, Josh Griffiths, yn ymuno â nhw ymhen pythefnos.

Bydd tîm Bangor yn cymryd mesuriadau yn y cefnfor i geisio gwella dealltwriaeth gwyddonwyr o effaith y lleihad yn rhew môr yr Arctig yn yr haf ar gerhyntau'r cefnfor. 

Gwelwyd y lefel isaf erioed mewn mwy na thri degawd o gofnodion yn 2011 yn ôl y National Snow and Ice Data Center aNASA a chredir yn gynyddol y gallai’r diflaniad hwn fod yn rhannol gyfrifol am y tywydd garwach a welwyd yn y Deyrnas Unedig mewn blynyddoedd diweddar.

Mae’r rhew ym Môr yr Arctig yn crebachu bob haf, ond llynedd nid oedd ond 1.3 miliwn o filltiroedd sgwâr ar ôl, sef llai na hanner y gwerth cyfartalog yn y 30 haf diwethaf. Mae arwynebedd y rhew sydd wedi diflannu tua 160 gwaith maint Cymru.

Aeth arweinydd y tîm, Dr Tom Rippeth, ati i egluro arwyddocad y lleihad:

Dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf rydym wedi gweld lleihad mawr yn y rhew sy'n arnofio ar wyneb Cefnfor yr Arctig yn ystod yr haf.  Mae’r lleihad yn arbennig o amlwg ar ddiwedd yr haf, pan fydd arwynebedd y rhew yn cyrraedd ei leiafbwynt. Roedd y lleiafswm a gofnodwyd yn 2012 yn llawer llai na'r record ddiwethaf a osodwyd yn 2007, ac mae’n llai na hanner y gwerth cyfartalog ym mis Medi am y 30 mlynedd diwethaf. ”

“Mae rhew’r môr yn chwarae rhan bwysig iawn yn yr hinsawdd oherwydd mae’n gweithredu fel drych ac yn adlewyrchu pelydrau’r haul yn ôl i’r gofod. Mae hefyd yn gweithredu fel cap sy’n ynysu dŵr Cefnfor yr Arctig o'r atmosffer sydd yn llawer oerach.  Oes nad oes rhew ar y môr, mae pelydrau ‘r haul yn cael eu hamsugno gan y cefnfor tywyll, gan gynhesu’r dŵr, ac yn ei dro mae’r dŵr agored yn colli gwres i’r atmosffer sy’n peri iddo gynhesu.    Mae'r adborth positif hwn yn peri i’r rhew môr doddi’n gynt yn yr haf.

Bellach ceir tystiolaeth gynyddol o newid yng nghydbwysedd yr hinsawdd a ysgogwyd gan yr holl wresogi ychwanegol yn yr Arctig, a gall y newid hwn yn fod yn rhannol gyfrifol o leiaf am y cynnydd mewn digwyddiadau tywydd eithafol a brofwyd mewn blynyddoedd diweddar. Un enghraifft o dywydd eithafol o’r fath yw tywydd yr haf diwethaf, sef y tywydd gwlypaf mewn dros 100 mlynedd yma yn y Deyrnas Unedig. Ar yr un pryd mae sawl rhanbarth yn yr Unol Daleithiau wedi cael ei daro gan sychdwr a gwres difrifol."

“Er bod y cyfnodau o dywydd oer iawn  a brofwyd yn ystod y gaeaf yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf ar draws canolbarth a gogledd Ewrop i weld yn gwrthddweud y duedd gynhesu byd-eang, ceir tystiolaeth hefyd sy'n cysylltu'r amodau tywydd eithafol hyn â'r lleihad yn arwynebedd rhew môr yr Arctig yn yr haf.

Mae'r tîm o Fangor yn gweithio gyda chydweithwyr o Brifysgolion Rhydychen, Southampton a Reading, Coleg y Brifysgol Llundain, y Ganolfan Eigioneg Genedlaethol, Arolwg Antarctig Prydain, a’r Scottish Association for Marine Science dan nawdd Cyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol i wella dealltwriaeth o effeithiau tebygol diffyg rhew yng Nghefnfor yr Arctig yn yr haf.  

Dyddiad cyhoeddi: 18 Gorffennaf 2013