Ocsid nitraidd o fannau troeth – ni ddylai neb chwerthin am hyn!
Gall borfeydd yr ucheldir gynnal sawl rywogaeth o blanhigion..Adwaenir ocsid nitraidd (N2O) yn arferol fel ‘nwy chwerthin’ a defnyddir ef mewn anesthetigion a hefyd fel ‘cyffur penfeddwol cyfreithlon’, ac mae’n nwy tŷ gwydr pwerus a gynhyrchir yn y pridd gan ficro-organebau, yn enwedig ar dir a borir gan anifeiliaid.
Bydd ymchwilwyr o Brifysgol Bangor yn arwain tîm rhyngwladol i edrych ar y rhyngweithiad a geir rhwng ymddygiad defaid wrth bori, cyfansoddiad troeth a gollyngiadau dilynol o ocsid nitraidd (N2O) o fannau troeth, sy’n ‘fannau poeth’ o ran cynhyrchu a gollwng N2O. Bydd y canlyniadau’n elfen bwysig yn y ddealltwriaeth o gynnyrch cyflawn y DU o nwyon tŷ gwydr.
Yr Athro Dave Chadwick o’r Ysgol Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth fydd yn arwain y tîm o ymchwilwyr o Brifysgol Bangor, Rothamsted Research, Prifysgol Abertawe (gan gydweithio â Phrifysgol Texas A&M – Kingsville) a Phrifysgol Caerlŷr, yn y project 3 blynedd sydd i’w gyllido gan Gyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol.
Bu astudiaethau blaenorol yn gyfyngedig i ollyngiadau N2O o arbrofion dan reolaeth ar leiniau, lle ‘gosodwyd’ troeth ar bridd, neu maent wedi ymchwilio i ollyngiadau ar dir isel h.y. o ran cyfansoddiad troeth, mathau o bridd, a hinsawdd. Fodd bynnag, ym mhroject newydd Upland-N2O, bydd y tîm ymchwil yn edrych ar yr effeithiau a gaiff pori a symud da byw ar borfeydd mwy helaeth, ar diroedd uchel lle caiff defaid gyfle i grwydro ac i ddewis eu glaswellt. Gallai hyn ddylanwadu ar gyfansoddiad troeth a gollyngiadau dilynol o N2O. Gallai’r lle y dyddodir troeth hefyd ddylanwadu ar ollyngiadau, a rhagwelir y bydd hynny’n amrywio yn ôl pH y pridd a’r hinsawdd leol. Ar yr ucheldiroedd, mae priddoedd yn aml yn fwy asidig a gwlyb nag ar borfeydd yr iseldir, ac mae’r hinsawdd yn aml yn llawer mwy garw. Bydd y tîm yn edrych ar yr effeithiau a gaiff y llystyfiannau hyn, cyfansoddiad y troeth a ffactorau’r hinsawdd ar ollyngiadau N2O er mwyn cael gwell dealltwriaeth o faint o nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir ar borfeydd tir uchel.
Bydd offer synhwyro'r defaid yn edrych yn debyg i hyn.Meddai’r Athro Chadwick: “Bydd y project wedi’i leoli yn Henfaes, Gorsaf Ymchwil Prifysgol Bangor, lle bydd y tîm yn cyd-gasglu ‘haenau’ o wybodaeth am ffactorau y gwyddys eu bod yn effeithio ar gynnyrch N2O mewn priddoedd, ac ar ollyngiadau dilynol, er enghraifft, yr hinsawdd, topograffeg, math o bridd, cyfansoddiad y llystyfiant, symudiad defaid, patrymau dyddodiadau’r troeth a chyfansoddiad y troeth. Byddwn hefyd yn ystyried rhai arbrofion dan reolaeth, er mwyn penni pa ffactorau sy’n bwysig i’r gwaith o reoli cynnyrch N2O a gollyngiadau o fannau troeth, megis cynnwys nitrogen y troeth a lefel cywasgiad y pridd.
“Gosodir coleri ar y defaid, a fydd yn cynnwys amrywiaeth o’r synwyryddion diweddaraf, er mwyn dilyn eu symudiad a’u hymddygiad ar borfeydd a borir yn helaeth ar y tir bryniog amgaeëdig a’r tir comin agored sydd o bwys i’r Brifysgol.
“Bydd gwybodaeth am leoliad daearyddol y defaid yn nodi'r math o lystyfiant a borant, y gellir ei gysylltu wedyn â chyfansoddiad eu troeth. Cesglir troeth y defaid a’i osod ar y priddoedd ucheldirol hyn a mesurir y gollyngiadau o N2O gan ddefnyddio siambrau statig a chai wedi’u hawtomeiddio. Cyfunir yr ‘haenau’ hyn o wybodaeth gan ddefnyddio dulliau o fodelu, fel y gall y tîm ymchwil asesu nid yn unig y cyswllt a geir rhwng pori gan anifeiliaid, cyfansoddiad troeth a gollyngiadau N2O, ond hefyd i ddefnyddio’r wybodaeth i amcangyfrif a yw defaid ar ucheldir yn cynhyrchu mwy neu lai o N2O na defaid ar yr iseldir.”
Dyddiad cyhoeddi: 1 Medi 2015