Mae gwyddonwyr ym Mhrifysgol Bangor wedi ymuno â'r frwydr fyd-eang yn erbyn y pandemig COVID-19.  
 
Bydd grŵp o academyddion blaenllaw yn rhannu eu harbenigedd i ddatblygu ffyrdd newydd o fonitro'n dorfol lefelau SARS-Cov-2, y firws sy'n achosi'r afiechyd a elwir yn COVID-19.  

Eglurodd yr Athro Davey Jones o'r Ysgol Gwyddorau Naturiol, un o arweinwyr y project: 

“Byddai amcangyfrif cywir o faint o'r haint sy’n cylchredeg yn y gymuned gyfan yn wybodaeth werthfawr i’r rhai sy’n gyfrifol am gynllunio ar gyfer lledaeniad yr haint a’i reoli. Er bod y nifer o gleifion sydd yn yr ysbytai â COVID-19 yn cynnig rhyw fath o ffon fesur o’r nifer o achosion o’r clefyd yn y boblogaeth, nid yw'n darparu unrhyw wybodaeth ddibynadwy am heintiau ysgafn a chludwyr nad ydynt yn dangos unrhyw symptomau." 

Mae 'hapwiriadau' a chamerâu delweddu thermol wedi cael eu cyflwyno i sgrinio am heintiau, ond maent yn gostus eu gweithredu ac yn bell o fod yn fanwl gywir. Mae angen dulliau gwell o werthuso cyffredinolrwydd SARS-CoV-2 yn y boblogaeth ehangach.  
 
Gan fod swm helaeth o firws SARS-CoV-2 yn cael ei garthu mewn baw dynol, mae grŵp ymchwil Prifysgol Bangor yn bwriadu rhoi prawf ar ddŵr gwastraff fel mynegydd grymus o ddigwyddedd yr afiechyd ar unrhyw adeg. Mae hyn yn arbennig o addas gan mai dim ond un neu ddwy ganolfan trin dŵr gwastraff sy'n gwasanaethu'r rhan fwyaf o ganolfannau trefol y Deyrnas Unedig, gan gynnig un signal integredig o filiynau o bobl mewn un sampl. 

Dyrannwyd cyllid 'Brys' i'r project yng Ngholeg Gwyddorau Amgylcheddol a Pheirianneg y Brifysgol gan Gyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol a bydd yn cyflawni sawl nod trwy ddefnyddio dŵr gwastraff i roi gwybodaeth ymron iawn mewn amser real ar ddigwyddedd SARS-CoV-2 ym mhoblogaeth y Deyrnas Unedig.  
 
Esboniodd yr Athro Dave Chadwick, cyd-arweinydd yn Ysgol y Gwyddorau Naturiol ymhellach: 

“Gellir cymharu monitro dŵr gwastraff am gynnydd a gostyngiad dilynol SARS-CoV-2 mewn amser real yn y Deyrnas Unedig â metrigau confensiynol o adrodd am afiechydon megis y nifer o achosion presennol o gleifion ysbyty sydd â COVID-19. Bydd yn galluogi gwyddonwyr i nodi unrhyw achosion o debygrwydd o ran helaethrwydd presenoldeb SARS-CoV-2 ym mhrif ganolfannau trefol y Deyrnas Unedig. ” 

Eglurodd Dr Shelagh Malham, sydd hefyd yn un o gyd-arweinyddion yr ymchwil yn yr Ysgol Gwyddorau Eigion: 

“Yn y tymor hwy, rydym yn gobeithio dangos sut y gellir defnyddio dŵr gwastraff i oruchwylio firysau sy'n achosi afiechyd dynol yn y boblogaeth ddynol mewn modd integredig a darparu gwybodaeth wyddonol hanfodol i gyrff fel y llywodraeth genedlaethol, y GIG, Iechyd Cyhoeddus Cymru a Lloegr a chwmnïau dŵr, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniadau gwybodus ar reoli heintiau ac ymateb ac addasu i epidemigau posibl yn y dyfodol.”  

Dywedodd yr Athro David Thomas, Dirprwy Is-Ganghellor, Ymchwil: 
“Er bod y brifysgol yn anochel wedi gorfod dal yn ôl gyda llawer o’i phrojectau ymchwil presennol, mae’n amlwg, oherwydd pwysigrwydd cenedlaethol yr ymchwil hon, bod yn rhaid bwrw ymlaen â’r gwaith.”