Taith ymchwil ‘unwaith mewn bywyd’ i’r fforestydd glaw
Dr Simon WillcockChwe diwrnod ar ôl iddo briodi, roedd y darlithydd Simon Willcock yn pacio’i fagiau ac yn gadael ei wraig am daith ‘unwaith mewn bywyd’ i ‘fyd coll’, sef fforest law ddiarffordd ar ben allfrigiad o
greigiau folcanig ym Mozambique.
Ag yntau bellach yn ddarlithydd Daearyddiaeth Amgylcheddol ym Mhrifysgol Bangor, ers cyfnod ei Ddoethuriaeth mae Simon wedi gweithio gyda rhwydwaith o wyddonwyr blaenllaw sydd yn ymddiddori mewn, ymysg pethau eraill, fforestydd glaw pellennig di-ymyrryd.
Canfod rhywogaethau newydd sydd efallai wedi esblygu’n wahanol oherwydd eu lleoliad di-gyffwrdd ydi diddordeb rhai aelodau o’r tîm, ond cyfraniad Simon yw astudio’r carbon sydd wedi ei storio mewn fforest glaw sydd wedi profi y nesaf peth i ddim ymyrraeth, i astudio drwy brofi’r pridd sut y mae newid hinsawdd yn effeithio’r fforest.
Fel yr esbonia Simon:
“Rwy’n ymddiddori yng ngwasanaethau’r ecosystem, y pethau hynny y mae natur yn ei gyfrannu na ddylem eu cymryd yn ganiataol; er enghraifft, mae symiau enfawr o garbon wedi eu storio ym mhriddoedd fforestydd. Pe byddai’r fforestydd yn cael eu clirio, yna byddai’r carbon yma yn cael ei ryddhau i’r atmosffer fel carbon deuocsid, gan gyfrannu ymhellach at newid hinsawdd.
Mount LicoHyd yn oed wrth archwilio yr hyn yr ydym yn eu tybio i fod yn fforestydd glaw cynhenid, rydym weithiau’n dod ar draws pantiau a rhigolau, sydd yn dangos bod y tir wedi cael ei ffermio ar un adeg ond wedi troi’n goedwig drachefn. Mae hynny’n effeithio ar ein hamcangyfrif o’r newidiadau sydd oherwydd adferiad o’r ymyrraeth hanesyddol a pha rai sydd wedi eu achosi gan newid hinsawdd. Mae fforest sydd wedi ei hynysu fel Mount Lico yn cynnig cyfle unigryw i astudio sut y mae newidiadau hinsawdd yn y gorffennol wedi effeithio ar fforestydd trofannol.”
Un o dasgau Simon oedd i dyllu drwy’r pridd a chasglu samplau er mwyn eu dadansoddi maes o law.
Dywedodd:
“Mi fyddech chi’n disgwyl i’r pridd ar ben allfrigiad creigiau i fod yn denau, ond roedd yr hyn a welsom y tu hwnt i’n disgwyliadau. Roedd y pridd mor ddwfn fel ein bod wedi tyllu i lawr dwy fetr a defnyddio’r tuniau samplau i gyd cyn cyrraedd gwely’r graig.”
Bydd Simon a chydweithwyr eraill rŵan yn dadansoddi’r samplau pridd er mwyn datgelu nid yn unig oed y deunydd dadelfennol yng ngwneuthuriad y pridd, ond hefyd y lefelau carbon ar 
Siani Flewog iawn!ddyfnderau pridd gwahanol. Drwy astudio’r paill a’r golosg sydd hefyd yn bresennol ym mhroffil y pridd, bydd yr ymchwilwyr yn medru cael cip ar ddigwyddiadau allweddol yng ngorffennol Mount Lico – Ers pa hyd y mae’r fforest wedi bod yno? Sut y mae newidiadau i’r hinsawdd wedi effeithio ar y fforest? Bydd yr ymchwil yn fodd o ateb rhai o’r cwestiynau hyn a llawer mwy.
Meddai Simon wrth edrych yn ôl ar y daith:
“Roedd yn fraint ac yn brofiad unigryw a darostyngedig.”
Roedd y fforest yn ymdebygu i hen gadeirlan neu fan gysegredig, gyda’r boncyffion coed fel colofnau a’u canopi fel to Eglwys cromennog.
“Roedd llai o adar nag y oeddem yn ei ddisgwyl, felly roedd y lle’n dawel ac roedd na ysblander yno nad ydych yn ei weld un yr un man arall,” meddai.
Cafodd y gwyddonwyr gymorth dau ddringwr a chriw cwmni ffilm, felly cadwch lygad am y rhaglen ddogfen sydd yn siŵr o ymddangos maes o law!
A beth am Simon? Mae yntau a’i wraig am fwynhau Mis Mêl hwyr yn Affrica fis Awst.
https://www.theguardian.com/world/2018/jun/17/mozambique-mount-lico-rainforest-new-species
Dyddiad cyhoeddi: 19 Mehefin 2018