Tyfu tomatos blasus iawn yn yr awyr agored yng Nghymru a'r DU
Tomatos 'Crimson Crush' fydd ar gael yn y Flwyddyn Newydd.O’r flwyddyn nesaf ymlaen bydd garddwyr Prydain yn medru tyfu tomatos sy’n medru gwrthsefyll malltod, yn dilyn gwaith ar y cyd gyda Prifysgol Bangor.
Mae wedi bod bron yn amhosib tyfu tomatos blasus yn yr awyr agored yn y DU, mae'r hafau gwlyb yn y blynyddoedd diweddar wedi gweld malltod tomatos yn difetha pob ymdrech ac mae'r prif gynhyrchwyr masnachol wedi hen roi'r gorau iddi.
Mae Prifysgol Bangor wedi bod yn gweithio efo un sefydliad dielw, ymddiriedolaeth ymchwil Sárvári, a hefyd bridiwr tomato profiadol, Simon Crawford o Burpee Europe, dan Raglen Ysgoloriaeth Sgiliau ar gyfer yr Economi Wybodaeth (KESS) i ddatblygu cnydau newydd i arddwriaethwyr yn y DU.
Mae’r canlyniadau llwyddiannus wedi arwain at domato newydd, Crimson Crush a fydd ar gael i’w brynu gan Suttons Seeds yn y flwyddyn newydd.
Roedd yn ymchwil yn edrych ar y genynnau oedd yn deillio o domatos gwyllt oedd yn gallu gwrthsefyll malltod ac yna’u croesi gan ddefnyddio dulliau di-Gm. Mae adnabod a dethol y marcwyr moleciwlaidd sy’n gyfrifol am y nodweddion dewisol wedi cyflymu’r broses o ddatblygu math newydd o domatos gwydn masnachol ac a fyddai'n gwrthsefyll malltod hwyr.
Tyfu tomatos blasus iawn yn yr awyr agored yng Nghymru a'r DU-James Stroud-chwith a David Shaw ar y dde.Meddai James Stroud, "Mae gweithio gyda chwmni a gwneud ymchwil i'r byd go iawn wedi bod yn ddiddorol ac ysgogol iawn. Mae'n wych gweithio tuag at greu cynnyrch y gellir ei farchnata, cynnyrch a fydd yn tyfu'n dda yn yr awyr agored yng Nghymru, ac a fydd yn rhoi cnwd gwerthfawr i ffermwyr a thyfwyr."
"Mae wedi bod yn bleser cael canlyniadau go iawn o'r treialon a'u bod yn cael eu defnyddio fel rhan o raglen bridio."
Yn ôl David Shaw, Cyfarwyddwr yr ymddiriedaeth ymchwil Sárvári, sydd wedi'i leoli ar Ganolfan Ymchwil Henfaes y Brifysgol yn Abergwyngregyn yng Ngwynedd:
"Mae tomatos a dyfir yn yr awyr agored, pan ellwch eu tyfu, yn flasus iawn gan eu bod wedi tyfu'n uniongyrchol yng ngolau'r haul. Gall y math newydd dygn o domato sy'n gwrthsefyll malltod gael ei dyfu'n lleol gan arddwyr, deiliaid rhandiroedd a garddwyr masnachol hyd yn oed yn ein hinsawdd wlyb. Byddent yn cael eu tyfu heb ddefnyddio plaladdwyr ac felly yn ateb pob un o'r gofynion am fwyd o ansawdd da, cynaliadwy, mewnbwn isel a dyfir yn lleol."
O dan y cynllun, mae James Stroud yn gweithio efo’r cwmnïau dan arweiniad Dr Katherine Steele yn Ysgol yr Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth ym Mhrifysgol Bangor, lle mae hefyd yn dysgu sgiliau ymchwil a datblygu buddiol.
Meddai Katherine Steele, "Mae’r project hwn yn ein helpu i gael gwell dealltwriaeth o'r gallu i wrthsefyll malltod mewn tomatos, ac yn enghraifft o'n gwaith i ddarparu sail wyddonol i amaethyddiaeth gynaliadwy, coedwigaeth a chadwraeth adnoddau naturiol."
Meddai David Shaw, "Mae gweithio gyda Katherine Steele wedi ein galluogi i ddefnyddio ei sgiliau blaengar yn tyfu cnydau. Mae'n hyfforddi James i ddefnyddio’r technegau moleciwlaidd diweddaraf, i adnabod genynnau a chymryd ‘olion bysedd’ yr organeb sy'n achosi malltod. Mae hyn wedi bod yn hollbwysig i lwyddiant y project."
Mae Ymddiriedolaeth Ymchwil Sárvári eisoes wedi llwyddo i ddatblygu saith math newydd o datws sy'n rhydd o falltod.
Cyllidir ysgoloriaeth ymchwil James Stroud dan Raglen Ysgoloriaeth Sgiliau ar gyfer yr Economi Wybodaeth (KESS). Mae KESS yn rhaglen Gydgyfeirio Ewropeaidd o bwys dan arweiniad Prifysgol Bangor ar ran y sector addysg uwch yng Nghymru. Gan gael budd o Gronfeydd Cymdeithasol Ewropeaidd (ESF), mae KESS yn cefnogi projectau ymchwil cydweithredol (Meistri Ymchwil a PhD), gyda phartneriaid allanol, wedi’u lleoli yn Ardal Gydgyfeirio Cymru (Gorllewin Cymru a’r Cymoedd). Mae’r elfennau Meistr ymchwil a PhD wedi eu hintegreiddio gyda rhaglen hyfforddi sgiliau lefel uchel, sy’n arwain at Gymhwyster Datblygu Sgiliau Ôl-radd. Parodd KESS tan ddiwedd2014, ac mae wedi darparu dros 400 o leoedd PhD a Meistr.
Dyddiad cyhoeddi: 16 Rhagfyr 2014