Ydy ymchwilwyr ym Mhrifysgol Bangor wedi helpu datrys yr argyfwng siocled?
Mae carwyr siocled o gwmpas y byd yn ymwybodol ers ychydig o flynyddoedd bod eu hoff ddanteithfwyd melys o dan fygythiad. Mae’n bosib bod ymchwilwyr ym Mhrifysgol Bangor wedi dod o hyd i ateb gallai helpu ddatrys y’r argyfwng siocled drwy ddefnyddio mango gwyllt fel dewis newydd yn lle menyn coco.
Mae llai a llai o goco yn cael ei gynhyrchu drwy’r byd o ganlyniad i gyfuniad o ffactorau gan gynnwys methiant cnydau, afiechyd a phlanhigfeydd sy'n heneiddio, gan arwain at brisiau cyfnewidiol a phrinder cyflenwad. Menyn coco yw'r menyn pur a dynnwyd o ffa coco ac mae'n un o'r brasterau naturiol unigryw y mae galw mawr amdanynt gan y diwydiannau bwyd, fferyllol a chosmetig ac mae’n elfen bwysig yn y diwydiant siocled yn arbennig. Ar hyn o bryd menyn coco yw'r unig fraster naturiol sydd ar gael yn fasnachol ac sydd yn gyfoethog mewn asidau brasterog dirlawn a monoannirlawn. Ar ben hynny, mae menyn coco yn un o'r drutaf o blith yr holl frasterau ac olewau trofannol ac yn ôl Sefydliad Rhyngwladol Coco (2015), mae pris menyn coco wedi mwy na dyblu rhwng 2005 a 2015. Mae hyn i gyd yn golygu bod angen dybryd i’r diwydiant siocled ddod o hyd i ddewisiadau eraill o ansawdd uchel oherwydd rhagwelir y bydd cynnydd o 30% yn y galw am goco erbyn 2020.
Mae astudiaeth ddiweddar a gyhoeddwyd yn Scientific Reports wedi archwilio potensial mango gwyllt (Mangifera sylvatica Roxb.), rhywogaeth ffrwythau o dde-ddwyrain Asia na fu fawr o ddefnydd ohono hyd yma, i ddarparu ffynhonnell arall o fenyn ar gyfer y diwydiant. Dangosodd dadansoddiadau bod gan fenyn mango gwyllt broffil cemegol, ffisegol a thermol tebyg iawn i fenyn coco. Fodd bynnag, mae gan fenyn mango gwyllt sawl priodwedd sy’n ei wneud yn well na menyn coco. Mae’n cynnwys mwy o driglyseridau solet (SOS) a ddefnyddir ar gyfer gwella menyn coco meddal, sy'n dangos bod ganddo'r potensial i fod yn wellhäwr menyn coco. Mae menyn mango gwyllt yn cynnwys mwy o leithder na menyn coco, ac mae corff cynyddol o dystiolaeth sy’n dangos bod menynau sy’n cynnwys mwy o leithder yn cynhyrchu siocled braster isel, a all helpu i atal gordewdra, afiechydon y galon, clefyd siwgr, strôc ac arthritis. Mae gan fango gwyllt y fantais ychwanegol o fod yn ffrwyth gyda chnewyllyn mawr (40-50% o'i màs corff) ac felly’n cynnwys cyfran fwy o fraster (9-14%) na'r mango domestig sydd â chnewyllyn llai.
Y prif awdur Sayma Akhter gyda ffrwyth y mango gwyllt.Meddai Sayma Akhter, y prif awdur a myfyriwr ôl-raddedig yn Ysgol yr Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth: ‘Mae “mango gwyllt” yn un o'r rhywogaethau hynny a elwir yn “rhywogaethau Sinderela” oherwydd bod ei botensial go iawn heb ei wireddu. Trwy ddangos ei werth ychwanegol gwirioneddol fel yr ydym wedi gwneud yn yr astudiaeth hon, gallem ei symud o fod yn ffrwyth dinod i’r brif ffrwd cynhyrchu. Gyda chefnogaeth cyrff llywodraethol ac anllywodraethol, gallai diwydiannau ar raddfa fach gael eu sefydlu er mwyn creu ffynhonnell incwm newydd ar gyfer pobl leol. Mae llawer o nwyddau newydd eraill y gellir eu cael o ffrwythau sydd heb eu defnyddio ryw lawer ac sydd yn dal i aros am sylw priodol.”
Meddai’r Athro Morag McDonald, Pennaeth Ysgol yr Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth ac un o awduron yr adroddiad: “Ar ben eu defnyddio mewn diwydiant, mae ffrwythau gwyllt fel y mango yn ffynhonnell bwysig o fwyd, meddyginiaeth ac incwm ar gyfer preswylwyr gwledig, ond mae eu nifer yn lleihau o ganlyniad i ffactorau megis colli coedwigoedd. Gall ychwanegu gwerth at gynhyrchion llai eu defnydd drwy eu prosesu i wneud cynnyrch sydd â gwerth yn y farchnad greu cymhelliant gwerthfawr i warchod rhywogaethau o'r fath, a helpu i greu ffynonellau incwm amgen a lleihau tlodi aelwydydd ".
Ariannwyd yr ymchwil hon drwy Raglen Ddoethurol ar y Cyd Erasmus Mundus FONASO (Forest a Natur ar gyfer Cymdeithas) yr Undeb Ewropeaidd.
Dyddiad cyhoeddi: 1 Medi 2016