Ymchwil U-boats y Brifysgol yn cael sylw ar raglen Drain the Oceans

Bydd ymchwil gan Brifysgol Bangor yn cael sylw mewn rhaglen sy’n rhan o gyfres Drain the Oceans ar sianel y National Geographic nos Lun 7 Hydref rhwng 8 a 9pm.

Bydd rhaglen nos Lun yn sôn am ddatblygiad llongau tanfor yn yr Almaen, a sut y bu i hynny newid rhyfela ar y môr am byth. Cafodd y Cynghreiriaid eu gorfodi i newid eu tactegau.

Mae gwaith y Prince Madog, llong ymchwil Ysgol Gwyddorau’r Eigion, Prifysgol Bangor yn cael sylw ar y rhaglen. Mae’r llong wedi bod yn mapio nifer o longddrylliadau o amgylch Môr Iwerddon fel rhan o broject ymchwil ar y cyd â Chomisiwn Brenhinol Henebion Cymru. Noddir y project gan Gronfa Treftadaeth y Loteri a’i fwriad yw coffau’r rhyfel yn erbyn llongau tanfor yr Almaen ar hyd arfordir Cymru rhwng 1914 ac 1918.

Bu tîm o staff Ysgol Gwyddorau’r Eigion, dan arweinyddiaeth Dr Mike Roberts, yn defnyddio system sonar hynod sensitif a’r technegau delweddu diweddaraf i ganfod llongddrylliadau llongau tanfor yr Almaen o gyfnod y Rhyfel Mawr.

Mae systemau sonar y Prince Madog yn creu modelau tri dimensiwn eglur iawn o wely’r môr wrth i’r llong symud drwy’r dŵr. Mae’r modelau hyn yn galluogi ymchwilwyr i weld gwrthrychau’n fanwl iawn. Gan weithio ar ddyfnder o 100 metr, sy’n arferol ym Môr Iwerddon, mae’r ymchwilwyr wedi creu modelau a delweddau o longddrylliadau er mwyn cynorthwyo archeolegwyr môr i adnabod y llongau tanfor a dysgu sut y cawsant eu suddo.

Esbonia Dr Mike Roberts pam fod yr wybodaeth mor werthfawr:

Delwedd newydd o'r U87 a ddrylliwyd ar Ddiwrnod Nadolig 1917.“Tra bod creiriau’r rhyfel yn darparu gwybodaeth werthfawr i haneswyr ac archeolegwyr gallant hefyd arwain at ddatblygu diwydiant newydd. Mae’r data’r ydym yn ei gasglu’n rhoi  gwybodaeth unigryw i ni am ddylanwad y llongddrylliadau ar brosesau ffisegol a biolegol yn yr amgylchedd morol. Mae’r wybodaeth yn cael ei defnyddio i gefnogi uchelgais y sector ynni môr adnewyddadwy.”

“Mae’r delweddau o’r llongddrylliadau’n datgelu sut mae’r llanw a’r cerhyntau wedi symud neu adael gwaddod ar eu holau a sut mae presenoldeb y llongddrylliadau ar wely’r môr wedi dylanwadu ar y prosesau hynny dros amser, a’r hyn all ddigwydd pan fo strwythurau artiffisial yn cael eu gosod yn yr un man neu mewn mannau tebyg ar wely’r môr.”

Dywedodd Crispin Sadler o Mallinson Sadler Productions, a gynhyrchodd y rhaglen:

“Mae Drain the Oceans yn falch o fod wedi cydweithio â chriw’r Tywysog Madog a thîm Prifysgol Bangor dan arweiniad Dr Michael Roberts. Ar ôl ychwanegu arbenigedd hanesyddol ac archeolegol Dr Innes McCartney o Brifysgol Bournemouth  roedd gennym y cynhwysion ar gyfer stori hynod ddiddorol i'n ffilm ar ddatblygiad llongau tanfor yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf, a oedd i bob pwrpas yn oes aur y llongau tanfor. Mae'r gwaith a wnaed gan y tîm yn dangos pa mor llwyddiannus a pheryglus oeddent ym Môr Iwerddon ond fel y gwelwn, nid oedd yn gwbl unochrog. Mae Drain the Oceans yn ymfalchïo mewn cymryd y data cywir a gafwyd yn y modd hwn a'i droi yn ddelweddau ffotograffig realistig o wely'r môr a'r llongddrylliadau a welwyd yno gan alluogi'r agweddau pwysig hyn ar ein hanes gael eu hadrodd i'r gynulleidfa ehangaf bosibl. Rydym hefyd yn falch bod y gyfres yn boblogaidd mewn dros 170 o wledydd ledled y byd ac wedi cael ei chyfieithu i 44 o ieithoedd  ac rydym yn teimlo na fydd y rhaglen 'Killer U-boat' yn eithriad'.

Dyddiad cyhoeddi: 4 Hydref 2019