Datblygu paciau cefn bychain i wenyn

Mae project newydd cyffrous i ddatblygu ffordd newydd i ddilyn gwenyn drwy’r tirlun yn datblygu’n dda yn ôl gwyddonwyr ym Mhrifysgol Bangor.

Mae ecolegydd ac arbenigwr mewn microsystemau yn cydweithio i ddatblygu paciau cefn bychain i wenyn a fydd yn galluogi drônau bach i’w dilyn fel yr hedant o blanhigyn i blanhigyn

Bydd hyn yn galluogi gwyddonwyr i ddysgu mwy am le mae’r gwenyn yn casglu neithdar a beth all fod yn effeithio ar eu niferoedd.

Bydd y ddyfais ysgafn, sy’n dilyn hynt y gwenyn dros gryn bellter, yn defnyddio ynni trydanol y gwenyn ei hun ar gyfer ei bweru, ac mae’r gwyddonwyr newydd brofi eu gallu i wneud hyn.

Y cam nesaf yw profi’r paciau cefn mewn twnnel, ac mae’r gwyddonwyr yn gobeithio gwneud hyn yn ystod y misoedd nesaf.

Fel yr eglurodd Paul Cross o Ysgol yr Amgylchedd, Adnoddau Naturiol a Daearyddiaeth:

“Mae poblogaethau gwenyn, sy'n hanfodol i beillio planhigion a choed, yn dirywio'n gyflym ar hyn o bryd o ganlyniad i sawl peth, yn blaleiddiaid a gwiddon varroa i enwi ond dau.

Bydd  gallu i defnyddio’r ficrodechnoleg ddiweddaraf er mwyn medru dilyn hynt gwenyn dros yr holl bellter y maent yn teithio yn ddefnyddiol ar gyfer sawl achlysur. Mae pryfleiddiaid neonicotinaidd ac eraill er enghraifft yn effeithio ar allu’r gwenyn i fordwyo. Bydd  gallu eu dilyn yn bell yn ein galluogi i ganfod sut mae’r neonicotinoidau yn effeithio ar eu synnwyr cyfeiriad. Bydd defnyddiau eraill yn cynnwys dilyn y gacynen Asiaidd sydd yn fygythiad difrifol i sawl rhywogaeth o wenyn yn Ewrop, gyda’r bwriad o’u rheoli neu eu difa cyn ei bod yn rhy hwyr.”

Esboniodd Dr Cristiano Palego, arbenigwr microsystemau yn Ysgol Peirianneg Electronig y Brifysgol:

“Mae cyfyngiadau o ran y defnydd y gellir ei wneud o declynnau presennol i fonitro gwenyn oherwydd eu pwysau, y pellter y gallant weithredu drosto a pha mor hir y mae eu ffynhonnell bŵer yn parhau - dyma’r problemau yr ydym wedi ceisio’u goresgyn gan ddefnyddio’r dechnoleg ficro ddiweddaraf.

“Rydym wedi profi ein gallu i hel a defnyddio ynni electronig y gwenyn er mwyn cael gwared â’r angen i ddefnyddio batri a bydd ein teclyn tracio hunangynhaliol yn pwyso ond tua thraean pwysau corff y gwenyn a llai na diferyn o law. Mae hyn yn datrys problemau pwysau a bywyd y batri.”

“Ein cam nesaf yw datblygu derbynnydd symudol a dilyn y signal a yrrir gan y gwenyn wrth iddo symud ar draws y tir.”

Fel yr eglurodd Paul Cross:

"Mewn gwirionedd mae hyn yn debyg i wenyn yn cario rycsac - o'i gymharu â chario'r hyn sy'n cyfateb i fwrdd y gegin a chadeiriau ar ei gefn fel sy'n digwydd ar hyn o bryd!"

Cyllidir y project cychwynnol drwy raglen Ysgoloriaethau Sgiliau'r Economi Wybodaeth (KESS).  Y sefydliad sy'n bartner yn y fenter yw The Apiary Enterprise Limited, sy'n awyddus i gyllido ymchwil i ddulliau tracio gwenyn mêl mewn amgylcheddau tymherus a throfannol er mwyn gweld pa mor bell mae'r gwenyn yn ei deithio i gasglu eu bwyd dan wahanol amodau hinsawdd ac amgylcheddol.  Bydd hyn yn rhoi gwybodaeth fwy manwl a chynhwysfawr i'r cwmni wrth benderfynu lle i sefydlu gwenynfeydd newydd.

Dyddiad cyhoeddi: 29 Awst 2017