Gwobrwyo Effaith a Menter ym Mhrifysgol Bangor

Mae Prifysgol Bangor wedi gwobrwyo ei hacademyddion gorau a mwyaf blaengar yn ail Noson Wobrwyo Effaith ac Arloesi flynyddol y Brifysgol.

Mae’r Gwobrau’n cydnabod gwaith ymchwil a mentergarwch o ragoriaeth ar draws y sefydliad cyfan, sydd wedi gwneud cyfraniad o bwys tuag at wella lles economaidd a chymdeithasol Cymru.

Meddai Is-Ganghellor Prifysgol Bangor, yr Athro John G. Hughes:

“Mae’r gweithgareddau ymchwil a menter hynny sy’n cael eu cynnal ym Mhrifysgol Bangor yn chwarae rhan bwysig yn gwella budd cymdeithasol ac economaidd Cymru. Ym Mhrifysgol Bangor rydym yn creu gwybodaeth sy’n rhagori’n rhyngwladol ac yn cyfuno hynny gydag arloesi a chyfathrebu, i sicrhau bod ein holl feysydd ymchwil o fudd i eraill.

Mae’r projectau sy’n cael sylw a chlod trwy’r Gwobrau’n amlygu’r effaith bositif a gaiff y Brifysgol ar yr economi a chymdeithas.”

Meddai’r Athro Jo Rycroft Malone, Cyfarwyddwr Ymchwil y Brifysgol:

“Pwrpas ein Gwobrau Effaith yw arddangos gwaith y brifysgol a dathlu ein llwyddiannau. Hon yw’r ail flwyddyn yn olynol i ni gynnal y gystadleuaeth hon ac eleni daeth 40 cais i law. Roedd safon y gystadleuaeth yn uchel iawn, ac rydym yn dathlu’r cyfoeth o ddoniau sydd gennym ledled ein prifysgol.

Llongyfarchiadau i’r rheiny sydd wedi cyrraedd y rownd derfynol, bydd clywed am effaith eu gwaith yn ysbrydoliaeth i eraill a byddant hefyd yn amlygu’r gwahaniaeth y gall ymchwil Prifysgol Bangor ei wneud.”

Dyfarnwyd y Wobr am yr Effaith Ddiwylliannol a Chymdeithasol Orau i Academi Ffotoneg Cymru @Bangor (PAWB) sy’n rhan o’r Ysgol Peirianneg Electronig.

Ch-dd: Louise Jones, Rwydwaith Photonics KTN; John Blomfield, o Qiopitq; Laurel Hopkins, @PAWB; Is-Ganghellor Yr Athro John G Hughes; Ray Davies @PAWB; Carol Tully, Dirprwy Is-Ganghellor â gyflwynodd y Wobr; Huw Smith o Ysgol Friars.Disgrifir ffotoneg, sef gwyddor goleuni, fel technoleg yr 21ain ganrif. Er mwyn sicrhau bod pobl yn gallu gwneud y gorau o’r hyn sydd gan y dechnoleg i’w gynnig, mae academyddion yn yr Ysgol Peirianneg Electronig, dan arweiniad yr Athro Alan Shore, wedi creu partneriaeth gyda Fforwm Opto-electronig Cymru, Academi Ffotoneg Cymru a Blwyddyn Ryngwladol Goleuni’r Cenhedloedd Unedig ac wedi datblygu a chyflwyno dull ysbrydoledig ac ymarferol o ddenu mwy o bobl i ymddiddori ym maes ffotoneg.

 Yn ogystal â sicrhau bod cyfle i fyfyrwyr o bob oed ddysgu am y diwydiant ffotoneg a chael bod yn rhan ohono, ac yn arbennig y diwydiant yng nghlwstwr ffotoneg Gogledd Cymru, bu PAWB yn cyfrannu at gais a wnaed gan  Gymdeithas Ffisegol Ewrop (EPS) i’r Cenhedloedd Unedig i ddynodi ‘Blwyddyn Ryngwladol Goleuni’ yn 2015. PAWB fydd yn arwain y gwaith o drefnu digwyddiadau’r Flwyddyn Ryngwladol yng Nghymru a bydd yn cyfrannu at weithgareddau yn y DU, Ewrop a thu hwnt

Wrth glywed am y Wobr, yn ystod ymweliad academaidd a Awstralia, dywedodd yr Athro Alan Shore:

“Mae PAWB yn gwerthfawrogi’n fawr fod y Brifysgol yn rhoi cydnabyddiaeth i'n hymdrechion. Bydd cynnal Blwyddyn Ryngwladol Goleuni y flwyddyn nesaf yn rhoi llwyfan cadarn I PAWB gyflwyno gweithgareddau i’r dyfodol.”

Dyfarnwyd Gwobr Cynyddu Effaith yr ESRC, Effaith Orau ar Bolisi Cyhoeddus a/neu Wasanaethau Cyhoeddus i’r Athro Dyfrig Hughes, o Ganolfan Economeg Iechyd a Gwerthuso Meddyginiaethau Coleg y Gwyddorau Iechyd ac Ymddygiad.

Ch-dd: Colin Ridyard (CHEME), yr Athro Oliver Turnbull, Dirprwy Is-Ganghell, a gyflwynodd y Wobr; Lorna Tuersley a Catrin Plumpton (CHEME); Is-Ganghellor Yr Athro John G Hughes; Dyfrig Hughes (CHEME) a Janine Hughes o Brifysgol Lerpwl. Mae’r Ganolfan yn gwneud gwaith ymchwil sy’n cyfrannu at ddatblygu polisïau fferyllol sy’n seiliedig ar dystiolaeth i Gymru a Phrydain.

Mae ymchwil y Ganolfan wedi cael effaith uniongyrchol trwy ddylanwadu ar y broses gwneud penderfyniadau a ddefnyddir wrth asesu meddyginiaethau newydd yn y DU (sy’n £9bn o wariant blynyddol). Mae’r ymchwil hefyd wedi cyfrannu at benderfyniadau Llywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban i ymwrthod â’r syniad o gael cronfa neilltuol wedi’i chlustnodi ar gyfer cyffuriau canser. Yn wahanol i’r GIG yn Lloegr, lle mae £200m yn cael ei neilltuo’n flynyddol ar gyfer meddyginiaethau canser, mae polisïau yng Nghymru a’r Alban yn ceisio lleihau anghydraddoldebau yn y gwasanaeth iechyd drwy sicrhau bod cleifion â phob math o gyflyrau’n cael mynediad at driniaethau effeithiol.

Mae’r Ganolfan hefyd yn cydweithio’n agos  gyda Chanolfan Therapiwteg a Thocsicoleg Cymru Gyfan  i gynnal asesiad economeg iechyd ar oddeutu 200 o feddyginiaethau newydd. Mae’r wybodaeth yn cael ei gyflwyno i Grŵp Strategaeth Meddyginiaethau Cymru Gyfan, fel gwybodaeth sy’n sail i’w penderfyniadau. Yn y cyfnod rhwng 2006 a 2012 roedd yn sail i wariant o £263m ar feddyginiaethau gan y Gwasanaeth Iechyd Gwladol yng Nghymru.

Wrth dderbyn y Wobr, dywedodd yr Athro Dyfrig Hughes:

“Ers sefydlu ymchwil ffarmaeconomeg o fewn y Ganolfan Economeg Iechyd a Gwerthuso Meddyginiaethau ym Mangor bron i ddegawd yn ôl, mae’r ffocws bob amser wedi bod ar gyflawni deilliannau ansawdd uchel sy’n cael effaith uniongyrchol ar bolisi iechyd. Rwyf wrth fy modd ein bod wedi chwarae rhan mewn  cyfeirio rhai o bolisïau GIG ac mae’n anrhydedd derbyn y Wobr sy’n cydnabod y cyraeddiadau.”

Dyfarnwyd Gwobr Effaith Fusnes Orau i’r Ganolfan Biogyfansoddion.

Efallai mai un o agweddau gwaethaf ein bywyd modern yw’r gwastraff a gynhyrchir ei sgil nad yw’n ddiraddadwy, ac mae pecynnau yn rhan sylweddol o’r broblem. Gan weithio gyda diwydiant mae un project ymchwil yn y Ganolfan Biogyfansoddion wedi mynd i’r afael â’r broblem drwy weithio gyda busnes i ganfod dewisiadau amgen i’r plastig a ddefnyddir mewn pecynnau bwyd.

Gydag oddeutu 200 miliwn o pizzas yn cael eu gwerthu pob blwyddyn yn y DU, mae un cam sylweddol wedi’i gymryd drwy fasnacheiddio disg pizza â sail ffibr i gymryd lle disgiau polystyren.

Ch-dd: Yr Athro David Shepherd, Dirprwy Is-Ganghellor, a gyflwynodd y Wobr; Jaydeep Korde, ValueForm Ltd; Athro Keshavan Niranja, Prifysgol Reading; Is-Ganghellor, yr Athro John G Hughes; Rob Elias, Canolfan BioGyfansoddion a Prakash Korde, ValueForm Ltd.Mae’r prototeip yn defnyddio gwellt gwastraff o ffermydd y Co-Op ac wedi mynd drwy archwiliadau asesiad diogelwch bwyd ac arolygon dewis cwsmeriaid.

Mae’r partneriaid ymchwil ValueForm bellach yn masnacheiddio’r pecynnu  bwyd gyda chwmni cynhyrchu pizza mwyaf Prydain.

Yn dilyn astudiaeth lwyddiannus a gyllidwyd gan y Bwrdd Strategaeth Technoleg ar ddatblygu pecynnau bwyd newydd, mae’r cynnyrch newydd gyda sail ffibr yn bodloni’r gofynion o ran cryfder, hyblygrwydd, trwch, cyswllt â bwyd a’r gallu i wrthsefyll dŵr. Maent yn fioddiraddadwy a gellir  eu compostio yn y cartref, ac mae ganddynt well asesiad o ran cylch bywyd o’i gymharu â pholystyren, ac yn hyfyw yn fasnachol. Bydd oddeutu 1200 tunnell  o bolystyren yn cael ei arbed rhag mynd  yn wastraff tir-lenwi yn dilyn cyflwyno’r  disgiau pizza newydd.

Wrth ennill y Wobr, dywedodd Rob Elias, Cyfarwyddwr y Ganolfan Biogyfansoddion:

“Mae ennill y wobr yn wych ac mae derbyn cydnabyddiaeth am effaith ein gwaith yn hanfodol i Ganolfan Biogyfansoddion. Mae hyn yn esiampl wych o sut y gallem fod o gymorth i gwmnïau fel  ValueForm, wrth iddynt ddatblygu eu cynnyrch a’u syniadau.”

Dywedodd Prakash Korde, Rheolwr Gyfarwyddwr ValueForm: “Creu llwyfan technoleg ar gyfer defnyddio deunyddiau sy’n adnewyddadwy’n flynyddol, fel gwellt, ar gyfer pecynnu, yn hytrach na phapur a phlastig, a chreu system brosesu o werth uchel yw nod cynaliadwy Valueform ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain.”

Daw’r Wobr wrth i’r ganolfan ddathlu ei phen-blwydd yn 25. Yn ystod y cyfnod hwn mae’r Ganolfan wedi bod yn flaengar o ran ymchwil, datblygiadau a masnacheiddio deunyddiau amgen sydd â sail naturiol i’w defnyddio yn lle deunyddiau synthetig mewn cynhyrchu a diwydiant.

Cyflwynwyd y Wobr Arloesi Gorau i’r Ysgol Cemeg am eu gwaith gyda Superfix Supplements a Halen Môn.

Ch-dd: Dewi Hughes, Pontio, a gyflwynodd y Wobr, Dr Anna Santoro, (Cemeg), David Lea-Wilson & Alison Lea-Wilson o Halen Môn, Is-Ganghellor yr Athro John G Hughes, Dr Carol Michael a Paul Hughes, Superfix Supplements Ltd a Dr Vera Thoss, (Cemeg).Datblygwyd cynnyrch cwbl newydd ar gyfer ceffylau rasio elît, a hynny o ganlyniad i gyfarfod ar hap rhwng perchnogion dau gwmni lleol mewn digwyddiad entrepreneuriaid ym Mhrifysgol Bangor. Aeth y ddau gwmni ymlaen i weithio gyda’r Ysgol Cemeg i ddatblygu’r cynnyrch, ac roedd gan yr Ysgol ròl hollbwysig yn ei ddatblygiad.

Canlyniad y cyfarfod rhwng Superfix Supplements  a Halen Môn oedd lansio i’r farchnad fyd-eang gynnyrch therapiwtig sy’n deillio o sgil-gynnyrch diwydiant lleol. Mae75% o geffylau rasio 2 a 3 mlwydd oed yn dioddef o glefyd orthopedig, ac amcangyfrifir bod hynny’n costio £77,000,000 i’r diwydiant rasio. Ateb syml iawn i hyn oedd datblygu chwistrell trwy’r croen i’r goes ac ychwanegu triniaeth gyda mwynau at driniaeth sba ceffylau. Mae’r chwistrell yn cynnwys strontiwm i gynyddu dwysedd esgyrn a sylffwr i leddfu poen.

Roedd rôl yr Ysgol Cemeg yn hanfodol wrth ddarparu’r dadansoddiad cemegol a bennodd  gyfansoddiad y sgil-gynnyrch er mwyn gallu datblygu’r cynnyrch. Roedd Halen Môn eisoes wedi cael dadansoddiad masnachol, ond roedd Dr Vera  Thoss yn gallu ail-ddadansoddi a dehongli’r data’n fanwl fel bod modd defnyddio’r wybodaeth gan y ddau gwmni, a chreu’r cynnyrch cyntaf o’i fath ar y farchnad,  a hynny gyda chadwyn cyflenwi ym Mhrydain.

Meddai Carol Michael- Cyd-Gyfarwyddwr Superfix Supplements:

“Mae hyn yn esiampl wych o’r hyn y gellir ei gyflawni wrth i fusnes ac academia gydweithio, y canlyniad yw bod cynnyrch arbenigol wedi ei ryddhau ar y farchnad mewn dim o beth o ran amser.”

Meddai Dr Vera Thoss o’r Ysgol Cemeg:

“Mae arloesi fel hyn yn gofyn am wybodaeth am yr hyn sydd ei angen a’r sgiliau i asesu’r deunydd crai yn gemegol. Yn achos y cydweithio rhwng y cwmnïau hyn a rhwydwaith WISE, roedd dadansoddi’r sgil-gynnyrch  a’i ddehongli’n gemegol yn hanfodol i ddatblygiad y cynnyrch. Mae wedi bod yn bleser cydweithio gyda’r ddau gwmni, i ymestyn eu dealltwriaeth o’r broses gynhyrchu ac i gyfrannu at eu portffolio o gynnyrch.”

Roedd y projectau eraill a gyrhaeddodd y rhestr fer yn cynnwys: yr Ysgol Hanes, Hanes Cymru ac Archaeoleg; Grŵp Gwyddor Cadwraeth a Physgodfeydd, yr Ysgol Gwyddorau Eigion; y Sefydliad Astudiaethau Cystadlu a Chaffael (ICPS), Ysgol y Gyfraith gyda dau gais; y Grŵp Ymchwil Electroneg Organig, Ysgol Peirianneg Electronig; yr Ysgol Seicoleg gyda dau gais a PONTIO a’r Gwasanaeth Gyrfaoedd a Chyflogadwyedd.

Dyddiad cyhoeddi: 11 Gorffennaf 2014