Sut y gall delweddu cyfrifiadurol gynorthwyo meddygon

Delweddau o’r ‘app’ VCathOs ydych ar fin cael archwiliad neu driniaeth feddygol, efallai y bydd yn tawelu eich meddwl o wybod bod y sawl fydd yn rhoi’r archwiliad neu’r driniaeth i chi wedi medru paratoi neu gael hyfforddiant ymlaen llaw drwy ddefnyddio offer cyfrifiadurol sy’n efelychu’r corff dynol, neu hyd yn oed fod wedi medru paratoi ar sail efelychiadau o’ch corff chi eich hun.  

Mae arbenigwyr mewn delweddu cyfrifiadurol yn gweithio’n gynyddol gyda’r proffesiwn meddygol i ddatblygu cymwysiadau sy’n cynorthwyo’r proffesiwn meddygol gyda hyfforddiant a pharatoi at ystod o weithdrefnau. Gall defnyddio cyfrifiadureg yn y ffordd hon arbed arian i’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol a’r un pryd wella’r gwasanaethau y gellir eu rhoi i gleifion. 

Mae gweithwyr iechyd proffesiynol yng Nghymru’n cael eu gwahodd i dri digwyddiad ar draws y wlad i ddarganfod am y gwaith diweddaraf sy’n cael ei ddatblygu yn y maes hwn gan wyddonwyr cyfrifiadureg ym Mhrifysgol Bangor a phrifysgolion eraill yng Nghymru. Cynhelir yr achlysur cyntaf yn Ysbyty Gwynedd ar 17 Ionawr 2014. 

Mae’r Uned Uwch Ddelweddu Meddygol  (www.medical-imaging.org.uk), a gydlynir gan yr Ysgol Cyfrifiadureg ym Mhrifysgol Bangor, yn llunio atebion cyfrifiadurol gweledol arloesol i ychwanegu gwerth at lawer o wahanol feysydd gofal iechyd i’r GIG yng Nghymru. Maent yn cael eu cyllido gan  NISCHR (National Institute for Social Care and Health Research) ac mae ganddynt nifer o brojectau cyffrous ar y gweill a arweinir gan ymchwilwyr ym mhrifysgolion Aberystwyth, Bangor, Caerdydd ac Abertawe. 

Un o brif feysydd project yr Uned yw datblygu efelychyddion i ddysgu gweithdrefnau meddygol. Mae’r tîm yn gweithio ar efelychyddion i dynnu cerrig o’r arennau, endosgop rhithwir i ddysgu hyfforddeion sut i ddelio ag amrywiadau anatomegol a llwybrau anadlu anodd, ac i ddysgu sgiliau llawdriniaethol sylfaenol, megis torri. Enghraifft ddiweddar yw datblygu app iPad sy’n rhoi offer hyfforddi ar gyfer llawdriniaeth gyffredin ar yr ymennydd. Datblygwyd hyn mewn cydweithrediad rhwng gwyddonwyr cyfrifiadurol ym Mhrifysgol Bangor a niwro lawfeddygon yng Nghaerdydd a Leeds.   VCath app yw enghraifft gynta’r byd o offer rhyngweithiol sydd ar gael ar iPad i ddysgu gweithdrefn feddygol gan ddefnyddio claf rhithwir. Mae’r app yn arwain hyfforddai mewn niwro lawfeddygaeth drwy gamau rhoi catheter yn ymennydd claf rhithwir 3D. Ers ei lansio yn Hydref 2012 mae’r app wedi cael ei lawr lwytho am ddim dros 6,500 o weithiau ac, ar hyn o bryd, mae’n cael ei lawrlwytho dros 400 o weithiau’r mis ar gyfartaledd. Mae hyn yn tystio i’w boblogrwydd eang.      

Mae’r Uned hefyd wedi bod yn datblygu darpariaethau eraill, megis dulliau asesu risg i ferched ddatblygu canser y fron. Mae’r dull asesu risg mamograffig yn rhoi amcangyfrif pa mor debygol ydyw y bydd dynes yn cael canser y fron yn ddiweddarach mewn bywyd. Oherwydd yr amrywiaeth mewn dulliau asesu maniwal mae gwaith cynyddol wedi’i wneud i ymgorffori dulliau gweithredu awtomataidd mewn systemau cyfrifiadurol sy’n gwneud diagnosis o ganser y fron. Gan gydweithio’n agos â Bron Brawf Cymru a radiolegwyr sgrinio’r fron yn y GIG, mae gwyddonwyr yn yr Uned wedi bod yn datblygu dull gweithredu lle mae’r asesiad risg mamograffig yn cael ei gysylltu â segmentu gwahanol fathau o feinwe anatomegol y fron.   

Meddai’r Athro Nigel John: “Rydym wedi datblygu enw da byd eang yn ein maes a’n nod yw cael dylanwad mawr ar iechyd y cyhoedd yng Nghymru a thu hwnt drwy ddarparu offer fydd yn ei gwneud yn haws i ganfod a thrin gwahanol afiechydon yn effeithlon.”  

 Bwriada’r Uned gynnal digwyddiadau mewn tri ysbyty mawr yng Nghymru i dynnu sylw at ei chynnyrch a sicrhau cydweithio cynyddol rhyngddi â’r GIG. Cynhelir y digwyddiad cyntaf yn Ysbyty Gwynedd ddydd Gwener 17 Ionawr. Bydd y ddau ddigwyddiad arall ar Gampws Ysbyty’r Heath yng Nghaerdydd ar ddydd Iau 20 Chwefror ac yn Ysbyty Treforys Abertawe ar ddydd Gwener 21 Chwefror 2014.

Gwrandewch ar raglen Science Cafe Radio Wales yn ymweld â'r digwyddiad yma (ar gael tan 28.1.14).

Dyddiad cyhoeddi: 10 Ionawr 2014