Seicolegwyr yn datgelu sut rydym ni'n gweld ein hunain mewn gwirionedd trwy gynhyrchu 'hunluniau meddyliol'

Ni fu erioed adeg pan fu gennym ni gymaint o obsesiwn ag ymddangosiad na'n hoes 'hunlunol' ni heddiw. Dadleua llawer y gall yr obsesiwn â hunluniau ac addasu delweddau droi rhai ohonom ni yn narsisistaid, tra gall eraill hefyd deimlo’n fwy anfodlon gyda delwedd eu corff. Ond sut ydym ni'n gweld ein hunain yn ein meddyliau mewn gwirionedd?

Seicolegwyr ym Mhrifysgol Bangor a Phrifysgol Llundain yw'r cyntaf i ddatblygu dull o ddelweddu'r 'hunanbortreadau' meddyliol hyn sydd gennym ni yn ein meddyliau. Archwiliasant i ba raddau y gall y delweddau mewnol hyn wyro oddi wrth yr hyn y mae eraill yn ei weld, gan ddangos sut y gall ein hunan-barch a’n credoau am ein personoliaethau effeithio arnynt.

Mewn papur a gyhoeddwyd yn Psychological Science (11.11.21) mae Dr Lara Maister o Ysgol Gwyddorau Dynol ac Ymddygiadol Prifysgol Bangor yn dangos nid yn unig sut y dyfeisiodd y tîm ymchwil ffordd i gael mynediad i ddelwedd feddyliol pobl eraill ohonynt eu hunain, ond hefyd, am y tro cyntaf, i gymharu'r ddelwedd honno â realiti, ac archwilio sut gall y ddelwedd honno gael ei heffeithio gan gredoau rhywun am nodweddion ei gymeriad ei hun.

Yn ymchwil y tîm, ail-luniwyd delweddau meddyliol y cyfranogwyr o’u hwynebau eu hunain gan ddefnyddio techneg gyfrifiadurol a ddefnyddiwyd yn y gorffennol i helpu seicolegwyr i ddelweddu sut rydym yn gweld pethau’n feddyliol. I greu hunlun meddyliol, mae cyfranogwyr yn gweld dau wyneb ar hap gan orfod dewis bob tro yr un sy'n edrych yn debycach i'w hwyneb eu hunain - proses a ailadroddir gannoedd o weithiau. Ar y diwedd, gall yr ymchwilwyr gyfartaleddu'r holl ddelweddau yr oedd pobl yn meddwl eu bod yn  fwy tebyg iddynt, ac mae hynny'n caniatáu iddynt ddelweddu 'hunluniau meddyliol' y cyfranogwyr.

Yn ddiddorol ddigon, canfu'r tîm nad oedd lluniau meddyliol pobl o'u hymddangosiad o reidrwydd yn adlewyrchu’r gwirionedd, ac yn hytrach y dylanwadwyd arnynt gan ba fath o bersonoliaethau y credai pobl fod ganddynt.

Esbonia Dr Lara Maister o'r Ysgol Seicoleg ym Mhrifysgol Bangor ac awdur arweiniol y papur:

“Gofynasom i’r cyfranogwyr gynhyrchu eu ‘hunanbortread meddyliol’ cyfrifiadurol, a hefyd i ateb holiaduron ynglŷn â phersonoliaeth a hunan-barch i ddatgelu pa fath o berson y credent eu bod. Gwelsom fod eu credoau amdanynt eu hunain yn effeithio'n gryf ar sut y credent yr edrychent. Er enghraifft, os oedd rhywun yn credu ei fod yn allblyg, roedd yn gweld ei wyneb ei hun yn fwy hyderus a chymdeithasol nag yr ymddangosai i bobl eraill.”

Mae'r Athro Manos Tsakiris, o Royal Holloway, Prifysgol Llundain a Sefydliad Warburg lle cynhaliwyd yr ymchwil hon yn nodi:

“Pan welwn wyneb newydd, o fewn ffracsiwn o eiliad, rydym wedi ffurfio argraff am yr unigolyn hwnnw, yn seiliedig ar yr hyn a welwn ni. Ni waeth a yw argraffiadau o'r fath yn gywir ai peidio, maent yn lliwio ein barn am bersonoliaethau pobl. Mewn ffordd debyg ond o chwith, rydym bellach wedi dangos bod ein hargraffiadau o'n cymeriad ein hun yn effeithio ar sut rydym ni'n gweld ein hunain yn ein meddwl.”

Mewn ail astudiaeth, defnyddiodd y tîm yr un dull i ddelweddu lluniau meddyliol pobl o siâp eu corff eu hunain. Darganfuant nid yn unig fod gan bobl ddelweddau meddyliol afrealistig o’u cyrff eu hunain, ond y dylanwadwyd yn fawr ar y delweddau meddyliol hyn gan agweddau rhywun tuag at ei hun yn hytrach na’i wir ymddangosiad.

Roedd pobl a oedd ag agweddau emosiynol negyddol iawn tuag at eu hymddangosiad eu hunain yn tueddu i ystyried bod ganddynt gorff llawer iawn mwy nag oedd ganddynt mewn gwirionedd.

Awgrymodd yr Athro Matthew Longo, o Brifysgol Birkbeck yn Llundain, a oedd hefyd yn rhan o'r tîm ymchwil:

“Bydd y gwaith yn ein helpu i ddeall mwy am ddelwedd y corff. Nawr fe allwn ni, am y tro cyntaf, ddechrau dirnad sut mae pobl eraill yn dychmygu eu bod yn edrych, yn bobl iach a’r rhai sy'n dioddef o anhwylderau delwedd y corff fel anhwylder dysmorffig y corff ”.

Gallai addasu'r dull hwn roi teclyn newydd i glinigwyr sy'n cefnogi pobl ag anhwylderau delwedd y corff i fesur a fu therapïau yn llwyddiannus. Ar hyn o bryd asesir hyn yn gyffredinol gan ddefnyddio holiaduron sy'n gwerthuso a yw credoau negyddol y claf amdano’i hun wedi newid.  Gallai datblygu offeryn o'r fath asesu a yw darlun meddyliol yr unigolyn o'i ymddangosiad hefyd wedi newid.

Dyddiad cyhoeddi: 11 Tachwedd 2021