Sut gall Awdurdodau Lleol annog dinasyddion i gymryd rhan mewn trawsnewid ynni

Mae pecyn newydd Ynni Glân i bobl Ewrop yr Undeb Ewropeaidd yn arwain y ffordd i ddinasyddion Ewrop fod yn gyd-gynllunwyr ac arweinwyr ar brojectau cynhyrchu ynni, trafnidiaeth a datblygiadau cymdeithasol sy’n adnewyddadwy a chynaliadwy, yn hytrach na bod dan orfodaeth i dderbyn projectau o'r fath.

Mae'r wyth ddeddf sy'n rhan o’r pecyn yn cryfhau hawliau dinasyddion i gynhyrchu, gwerthu, storio a defnyddio ynni adnewyddadwy yn ddidrafferth, gyda chefnogaeth a heb wahaniaethu. Eglura Dr Sioned Haf, Cymrawd Ymchwil er Anrhydedd ym Mhrifysgol Bangor, y gallai’r “datblygiad hwn fod yn ddechrau ar lwyfan mwy cefnogol i fentrau ynni dan arweiniad dinasyddion ar hyd a lled yr Undeb Ewropeaidd.

Gallai chwarae rhan yn annog mwy o ddinasyddion i gymryd rhan fel rhanddeiliaid wrth ymateb i’r heriau ynni presennol.”Mae papur polisi newydd a gyd-ysgrifennwyd gan Dr Sioned Haf, sy’n Gymrawd Ymchwil yn yr Ysgol Gwyddorau Naturiol, wedi cyfrannu at ddatblygiad y pecyn hwn, trwy ganolbwyntio ar rôl Awdurdodau Lleol yn sicrhau mwy o gyfleoedd a dulliau cydweithredol o ganiatáu i’w dinasyddion gymryd rhan fwy gweithredol yn cyd-gynllunio mesurau i drawsnewid ynni.

Mae’r argymhellion yn cynnwys yr angen i fabwysiadu prosesau mwy agored a chynhwysol, democratiaeth ymgynghorol (sydd yn cymell ymroddiad cyhoeddus i gyd-arwain datblygiadau, cydweithio’n greadigol a phontio materion cysylltiedig megis lles, iechyd, economïau lleol a materion cymdeithasol â thrawsnewid ynni.

Ychwanegodd Dr Haf, “Hyd yn hyn, mae datblygiadau polisi ym maes trawsnewid ynni wedi tueddu i gymryd yn ganiataol mai atebion technolegol fydd y prif sbardun dros newid. Mae llawer llai o sylw wedi cael ei roi i’r elfen gymdeithasol trawsnewid ynni. Ni fydd datblygu a gweithredu polisi o’r brig i’r gwaelod, wedi ei arwain gan dystiolaeth dechnolegol yn unig, yn cymell dinasyddion i gyfrannu at y trawsnewidiad hwn.

O ran y sefyllfa gyfoes, aeth ymlaen i ddweud: “Yn ystod y cyfnod hwn, pan fo gwledydd ar draws Ewrop a thu hwnt yn dioddef effaith y firws covid-19, mae’n nodedig fod cymaint o ddinasyddion wedi dangos eu gallu, gwytnwch a pharodrwydd i gydweithio i ofalu am eu cymunedau. Maent hefyd wedi profi’n hynod o arloesol yn canfod ffyrdd o ddarparu gwasanaethau sydd yn cryfhau a chefnogi eu cymunedau mewn ffyrdd sy’n ymateb i anghenion penodol lleol.

Os yw’r argyfwng presennol wedi dangos unrhyw beth i ni, mae wedi profi gallu dinasyddion, ynghyd a rhai cyrff llywodraethol, i gydweithio mewn cyfnod o argyfwng. 

Mae hon yn wers a ellir ei chymhwyso wrth ymateb i’r argyfwng hinsawdd. Dylai Awdurdodau Lleol wneud y gorau o’r gallu anhygoel yma sy’n bodoli yn eu cymunedau, a chefnogi dinasyddion i gymryd rhan yn canfod atebion lleol i’r argyfwng hinsawdd trwy gyd-gynllunio i drawsnewid ynni.”

Cafodd yr adroddiad ei lunio fel rhan o secondiad Energy- PIECES, a’i ddatblygu gan y Global Sustainability Institute ym Mhrifysgol Anglia Ruskin, Caergrawnt trwy gefnogaeth Energy Cities – Cymdeithas Ewropeaidd o Awdurdodau Lleol i drawsnewid ynni. Mae’r papur llawn, sydd yn cynnwys yr argymhellion polisi, i’w weld yma.