Sut y bydd galw cynyddol am gig a llaeth yn cael effaith amgylcheddol ar ffermydd ucheldir Kenya

Mae arbenigwyr ym Mhrifysgol Bangor ar fin gweithio gyda thyddynwyr yn ucheldiroedd Kenya i asesu effeithlonrwydd eu harferion pori ac effaith yr arferion hynny ar yr amgylchedd.

Sut y bydd galw cynyddol am gig a llaeth yn cael effaith amgylcheddol ar ffermydd ucheldir Kenya

Rhagwelir y bydd twf mewn poblogaeth a ffyniant cynyddol yng ngwledydd Affrica yn cynyddu'r galw am gynhyrchion llaeth yn sylweddol yn y degawdau nesaf. Adlewyrchir y tueddiadau hyn ar draws y cyfandir yn Kenya, lle mae disgwyl i’r galw am laeth gynyddu 38% erbyn 2050 o’i gymharu â lefelau 2019, a lle mae’r llywodraeth wedi addo cynyddu ei gynhyrchiant 150% erbyn 2030.

Gan gyfrif am ddim ond 11% o gyfanswm arwynebedd tir, mae gan ucheldiroedd Kenya rai o ranbarthau mwyaf bioamrywiol y byd, ac eto mae hefyd yn gartref i fwyafrif poblogaeth y wlad. Mae hyn yn achosi pwysau amgylcheddol sylweddol trwy ddiraddio tir o ganlyniad i newid yn yr hinsawdd a defnydd tir, a defnydd anghynaladwy o adnoddau naturiol.

Mae'r mwyafrif o ffermydd ucheldiroedd Kenya yn dyddynnod, lle mae porfa yn cyfrif rhwng 53% a 100% o ffynhonnell bwyd anifeiliaid.

Ychydig a ddeellir am sut mae’r ffermwyr pwysig hyn yn rheoli eu porfa, na sut mae hynny’n effeithio ar fioamrywiaeth neu wytnwch hinsawdd, allyriadau nwyon tŷ gwydr neu gynhyrchiant da byw.

Mae arbenigwyr ym Mhrifysgol Bangor ar fin gweithio gyda thyddynwyr yn ucheldiroedd Kenya i asesu effeithlonrwydd eu harferion pori ac effaith yr arferion hynny ar yr amgylchedd.

Gan weithio gyda’r tyddynwyr eu hunain, a phartneriaid yn ILRI (Y Sefydliad Ymchwil Da Byw Rhyngwladol, Prifysgol Eldoret ac Amgueddfa Byd Natur Kenya, bydd yr ymchwilwyr yn ymchwilio i sut mae rheoli porfa yn cyfrannu at fioamrywiaeth yn y tyddynnod hyn.

Dr James Gibbons, arbenigwr mewn modelu ecolegol ym Mhrifysgol Bangor, fydd yn arwain yr ymchwil.

Mae ffermydd tyddynwyr yn hanfodol i ddeinameg ecolegol ecosystemau ucheldir Kenya. Byddwn yn cynnwys ffermwyr mewn gwyddoniaeth dinasyddion, fel y gallwn i gyd ddeall goblygiadau ecolegol ac economaidd rheoli porfeydd yn yr ardaloedd bioamrywiol a bregus hyn. Byddwn hefyd yn modelu effeithiau lledaenu arferion da a chael gwared ar yr arferion hynny nad ydynt efallai mor effeithiol yn economaidd nac yn amgylcheddol. Yn ein tro, gallwn wedyn wneud argymhellion mwy gwybodus i lunwyr polisi. Gallai’r wybodaeth newydd hefyd arwain at ledaenu arferion da i ranbarthau tebyg yn Affrica.

Gall dull deublyg wella effeithlonrwydd a lleihau diraddio amgylcheddol ac allyriadau, tra bod y bwlch gwybodaeth presennol yn rhwystr i’r buddsoddiad sydd ei angen i fodloni gofynion ac i’r wlad gyfan gyrraedd ei thargedau amgylcheddol,

Bespectacled man with shorth blond hair, head in blue circle border

Mae'r ymchwil yn un o 13 o geisiadau llwyddiannus i'r rhaglen 'Datgloi potensial byd natur i ddarparu atebion hinsawdd a gwella bywoliaeth'. Mae hon yn rhaglen Cymorth Datblygu Swyddogol y Deyrnas Unedig (ODA) sy’n ariannu ymchwil i atebion sy’n seiliedig ar natur i newid yn yr hinsawdd a lleihau tlodi, a reolir gan y Ganolfan Fyd-eang ar Fioamrywiaeth ar gyfer Hinsawdd drwy DEFRA.

“Rydym yn gyffrous iawn i gyhoeddi’r rownd gyntaf o dderbynwyr grantiau drwy’r Ganolfan Fyd-eang ar Fioamrywiaeth ar gyfer Hinsawdd (GCBC) mewn partneriaeth ag RBG Kew a DAI Global UK. Mae hon yn garreg filltir arwyddocaol ac yn gam cyntaf tuag at ddarparu datrysiadau hinsawdd i boblogaethau bregus trwy weithio mewn partneriaeth â sefydliadau ar draws De’r Byd i ddefnyddio potensial natur i wella gwytnwch hinsawdd a gwella bywoliaethau,” meddai’r Athro Gideon Henderson, Prif Ymgynghorydd Gwyddonol, Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig y Deyrnas Unedig.