Mae'r astudiaeth yn gofyn sut mae amodau sychder, sy'n gysylltiedig â’r newid yn yr hinsawdd, yn effeithio ar dwf mewn gwahanol ardaloedd o goedwigoedd yr Amazon, ac mae’n rhan o grant mawr gan Sefydliad Gwyddoniaeth Genedlaethol yr Unol Daleithiau o dros £1 miliwn, dan arweiniad Prifysgol Talaith Michigan yn yr Unol Daleithiau, mewn partneriaeth â sefydliadau eraill yn yr Unol Daleithiau, Brasil, a'r Deyrnas Unedig. Roedd Dr Marielle Smith, sy’n Ddarlithydd mewn Gwyddorau Coedwig ym Mhrifysgol Bangor, yn gydweithredwr craidd ar y project, ac roedd yn un o gyd-awduron y papur.
Mae’r rhan fwyaf o ymchwil ynghylch sut mae sychder yn effeithio ar yr Amazon wedi arfer canolbwyntio ar ranbarthau coedwigoedd ucheldirol, sydd â lefelau trwythiad dŵr dwfn ac sy’n profi effeithiau sychder yn rheolaidd. Ond, cyn y project hwn, nid oedd ymchwilwyr wedi cael cyfle i astudio “ochr arall sychder.” Mae gan tua hanner coedwigoedd yr Amazon lefel trwythiad dŵr bas - sydd, i bob pwrpas, yn golygu bod gormod o ddŵr yn y pridd i greu amodau delfrydol i dyfu coed.
Nid oes digon o astudiaethau o goedwigoedd trofannol sy’n tyfu ar lefelau trwythiad dŵr bas, lle mae digonedd o ddŵr pridd trwy gydol y flwyddyn, hyd yn oed yn ystod tymhorau sych a sychder cymedrol, ac eto mae’r rhanbarthau hyn yn cwmpasu tua hanner basn yr Amazon ac, fel yr ydym wedi dangos yn ein papur, maent wedi’u hamddiffyn rhag effeithiau sychder.
Y newyddion da yw y gallai effaith gadarnhaol sychder cymedrol yn y rhanbarthau hyn wrthbwyso colledion carbon mawr a ddisgwylir yn sgil marwolaethau coed mewn ardaloedd lle mae’r lefel trwythiad yn ddwfn o dan yr wyneb.
Cadw fforestydd yr Amazon
Roedd yr ymchwil, a arweiniwyd gan Shuli Chen, sy’n fyfyrwraig PhD sy’n gweithio gyda'r Athro Scott Saleska ym Mhrifysgol Arizona, yn asesu delweddau lloeren o'r Amazon, sy'n cipio blynyddoedd glawiad rheolaidd a thri achos o sychder mawr yn yr Amazon. Pan fydd tyfiant coed yn cael ei niweidio gan sychder, mae canopi'r goedwig yn ymddangos yn fwy brown mewn delweddau lloeren. Ar y llaw arall, pan fydd y canopi'n mynd yn wyrddach, mae hynny'n golygu bod tyfiant coed yn cynyddu. Canfu'r cyd-awdurdon fod sychder yn achosi'r 'cynnydd gwyrdd' hwn mewn priddoedd sy’n llawn dŵr, gan gadarnhau rhagdybiaeth bod 'ochr arall i sychder'.
Y priddoedd oedd fwyaf gwydn i sychder oedd y priddoedd llawn dŵr a’r priddoedd a oedd yn isel yn y maetholion sydd eu hangen i dyfu coed, gan ddangos bod y ‘cynnydd gwyrdd’ mwyaf wedi digwydd pan oedd tymheredd yr aer ac amodau golau’r haul hefyd yn ffafriol i dyfiant. Ac, roedd hyd yn oed rhai coedwigoedd ucheldirol yn wydn i sychder, ond dim ond os oeddent yn isel mewn maetholion a bod ganddynt goed arbennig o dal a allai ganiatáu i'r goedwig gael mynediad mwy effeithiol at ddŵr wedi'i storio'n ddwfn yn y pridd. Gall addasiadau’r coed sy'n tyfu mewn amgylcheddau llawn straen a heb lawer o faetholion hefyd eu hamddiffyn rhag sychder.
Daeth Marielle Smith i'r casgliad,
“Mae llawer o astudiaethau ar raddfa fawr yn trin yr Amazon fel un goedwig, ond yn hollbwysig, mae ein papur ni’n ei rannu'n wahanol ranbarthau neu 'ecotopau' coedwigoedd, sydd â nodweddion amgylcheddol ac ecolegol gwahanol. Roedd hyn yn ein galluogi i nodi’r gwahanol fecanweithiau sy’n rheoli ymatebion i sychder mewn gwahanol rannau o’r Amazon, ac i fapio ardaloedd sy’n debygol o fod yn wydn i sychder neu’n agored i effeithiau negyddol sychder.
Bydd y wybodaeth hon yn bwysig wrth gynllunio cadwraeth a rhagweld swyddogaeth coedwig yr Amazon yn y dyfodol. Gallwn weld bod y rhanbarthau sydd fwyaf agored i niwed o ran effeithiau sychder hefyd mewn perygl uchel o ddatgoedwigo. Ac eto, dyma'r un rhanbarthau sy'n cynhyrchu aer coedwig llaith sy'n cael ei gludo trwy'r prifwyntoedd i ranbarthau amaethyddol pwysig Brasil yn y de.
Mae’r canfyddiadau hyn yn trawsnewid ein dealltwriaeth o ba ranbarthau’r Amazon sydd fwy agored neu’n fwy gwydn i effeithiau negyddol y newid yn yr hinsawdd, ac yn dangos pa mor bwysig yw effeithiau amodau pridd yn yr hirdymor o ran ymatebion coedwigoedd i’r hinsawdd. Gall y canfyddiadau hyn helpu i wneud penderfyniadau cadwraeth a sbarduno ymchwil newydd, sydd ei angen i ddeall ac amddiffyn coedwig yr Amazon yn y dyfodol, a sicrhau bod ei rôl hanfodol wrth oeri hinsawdd y Ddaear yn cael ei chynnal.”
Safleoedd ymchwil yn fforestydd yr Amazon