A minnau newydd droi’n ddeg ar hugain dechreuodd amheuon godi yn fy meddwl am y llwybr roeddwn i'n ei ddilyn. Bûm yn gweithio’n llawn amser ym maes golygu meddygol ac ystadegau fferyllol ers deng mlynedd, ar ôl graddio yn y Gwyddorau Naturiol ym Mhrifysgol Caergrawnt yn 2003. Roeddwn yn ddiolchgar imi ddod o hyd i droedle ym myd cyflogaeth, ond dim ond swydd oedd hi yn y pen draw a doeddwn i ddim yn frwd drosti. Gwyddwn i sicrwydd nad dyna sut roeddwn i eisiau treulio degawd nesaf fy mywyd. Rhaid oedd i rywbeth newid.
Fy mwriad oedd ceisio dod o hyd i waith yn y sector amgylcheddol - maes sy'n fwy addas at fy diddordebau - credwn y byddai astudio gradd Meistr mewn Coedwigaeth yn ffordd synhwyrol o fynd ati. Roeddwn wrth fy modd gydag opsiwn dysgu o bell Prifysgol Bangor ac yn hapusach fyth o gael fy nerbyn ar y cwrs.
Er mwyn sicrhau bod gennyf ddigon o amser i'w neilltuo i'm hastudiaethau, euthum at fy nghyflogwr i holi am newid o gontract amser llawn i gontract rhan-amser, ac yn garedig ddigon cytunasant i fy nghais.
Unwaith y dechreuais ar y cwrs Meistr, cafodd fy niddordeb cêl mewn natur a'r amgylchedd ei danio a gwelwn lwybrau newydd yn agor ar gyfer archwilio deallusol. Rhan hanfodol o hyn oedd bod yr addysgu a’r gefnogaeth a gynigir yn llawer mwy personol a gofalgar nag a brofais yn ystod fy nyddiau fel myfyriwr israddedig.
Profodd un rhan o’r cwrs yn hynod ddeniadol imi, sef y cysylltiad rhwng athroniaeth amgylcheddol a gweithredoedd ar lawr gwlad, o ran ymddygiad beunyddiol pobl ac arferion ehangach sy’n ymwneud â rheoli tir. Bu’r deunyddiau darllen yn fodd i ehangu fy ngwybodaeth ac ail-lunio fy ngolwg ar y byd. A dechreuais weld fy amgylchoedd trwy sbectol ecoganolog, lle mae gwerth cynhenid a statws moesol i'w cael ym mhob un o'n cyd-ddaearolion - a dyrchafu bywyd yn ei holl agweddau ymhell y tu hwnt i wrthrychau i'w hecsbloetio.
Tua'r amser yr oeddwn yn ysgrifennu fy nhraethawd hir i orffen fy astudiaethau ym Mhrifysgol Bangor, dechreuais gyfres o sgyrsiau gyda rhai cydweithwyr y tu allan i'r brifysgol am y posibilrwydd o sefydlu cyfnodolyn newydd i archwilio meddwl ecoganolog. Roeddem am roi'r cyhoeddiad am ddim i ddarllenwyr a chyfranwyr, ac iddo gael ei redeg gan wirfoddolwyr. Ychydig dros flwyddyn yn ddiweddarach, fis Gorffennaf 2017, cyhoeddwyd rhifyn cyntaf y cyfnodolyn a gyd-sefydlais, The Ecological Citizen.
Bu’r naid hon i waith gwirfoddol a gweithgarwch academaidd annibynnol yn fodd i fraenaru’r tir i’r blynyddoedd a ddilynodd ar ôl imi raddio o Brifysgol Bangor. Roedd mynd yn rhan-amser yn fy ngwaith yn newid yr oeddwn ei angen, ac rwy'n dal i weithio fel golygydd meddygol hyd heddiw.
Mae gen i fwy o amser rhydd sy’n fodd imi archwilio ac ehangu ar wahanol elfennau o'r radd Coedwigaeth. Yn ogystal â gwaith ar The Ecological Citizen, ysgrifennais a chyd-ysgrifennais nifer o erthyglau academaidd a phoblogaidd am faterion amgylcheddol, ac ysgrifennais a chyd-olygais nifer o lyfrau. Yn fwyaf diweddar, cyhoeddwyd casgliad o ysgrifennu newydd a lywiais gydag Eileen Crist – o dan y teitl Cohabiting Earth: Seeking a Bright Future for All Life – by SUNY Press.
Ysbrydoliaeth arall imi tra oeddwn ym Mhrifysgol Bangor oedd pwysigrwydd treulio amser yn yr awyr agored. Yn ffodus ddigon, yn fy amser sbar rwy’n gweithio fel Ceidwad Gwirfoddol mewn parc cenedlaethol yn y Deyrnas Unedig.
Byddaf yn fythol ddiolchgar i bawb a wnaeth fy amser ym Mhrifysgol Bangor mor bleserus ac mor fuddiol ar gyfer fy mywyd ar ôl y brifysgol.
Cohabiting Earth (SUNY Press, 2024): https://sunypress.edu/Books/C/Cohabiting-Earth
Gwefan Joe Gray: https://deepgreen.earth/home.php
The Ecological Citizen: https://www.ecologicalcitizen.net/
Ysgrifennu ar gyfer y Global Rewilding Alliance: https://globalrewilding.earth/tag/rewilding-reflections/