Diogelu Eich Hawliau: Camau Cyfreithiol Hanfodol ar gyfer Cyplau Dibriod yn y DU

Mae'n hollbwysig cael gwared o’r camsyniad bod parau di-briod sy'n byw gyda'i gilydd yn cael eu hystyried yn awtomatig i fod â “priodas cyfraith gyffredin”, sy'n rhoi'r un hawliau cyfreithiol iddynt â pharau priod.

Cyplau dibriod yw'r grŵp teulu sy'n tyfu cyflymaf yn y DU, sef tua 17% o'r holl deuluoedd. Mae hyn oherwydd y newidiadau mewn normau cymdeithasol a’r syniad “teulu traddodiadol” sydd wedi colli ei amlygrwydd.

Mae sawl rheswm pam bod cynnydd mewn cyplau di-briod, gan gynnwys y rhai sydd â gwrthwynebiad ideolegol i briodas, pragmatyddion sy’n optio allan oherwydd ystyriaethau cyfreithiol ac ariannol, rhamantwyr sy’n ystyried cyd-fyw fel carreg gamu tuag at briodas, a chyplau â safbwyntiau gwahanol ar briodas.

Oherwydd y duedd hon, mae'n hanfodol deall bod eich hawliau cyfreithiol yn y sefyllfaoedd hyn yn wahanol i rai parau priod. Bydd y wybodaeth hon yn eich grymuso ac yn sicrhau eich bod yn wybodus.

Beth yw cwpl sy'n cyd-fyw

Pâr o unigolion sy'n byw gyda'i gilydd mewn perthynas ramantus heb fod yn briod neu heb fod wedi ymrwymo i bartneriaeth sifil yw cwpl sy'n cyd-fyw. Gallant rannu cartref, cyllid, a chyfrifoldebau tebyg i bâr priod, ond nid oes ganddynt y statws cyfreithiol ffurfiol na’r gydnabyddiaeth mae priodas neu bartneriaeth sifil yn ei darparu.

Mae hyn yn golygu na allwch o reidrwydd hawlio buddiant mewn asedion yn enw eich partner (gan gynnwys y tŷ lle'r ydych yn byw) am hyd eich perthynas neu os oes gennych blant. Gall dderbyn cyngor cyfreithiol eich helpu gyda'r wybodaeth a rhoi arweiniad angenrheidiol i amddiffyn eich hawliau a rhoi tawelwch meddwl i chi.

Gall cydbreswylwyr fod o dan anfantais o’u cymharu â gwŷr/gwragedd gan na allant hawlio gorchmynion cynhaliaeth neu orchmynion addasu eiddo wrth wahanu. Nid oes ganddynt hawl awtomatig chwaith i unrhyw beth os bydd eu partner yn marw heb wneud ewyllys.

Sut i Amddiffyn Eich Hawliau

Datganiad Ymddiriedolaeth

Pan fyddwch yn prynu eiddo gyda’ch partner neu’n symud i eiddo y mae eisoes yn berchen arno, mae’n bwysig ystyried y canlynol:

1. Pa gyfraniadau ariannol y mae pob un ohonoch yn eu gwneud i'r eiddo?
2. Pwrpas prynu'r eiddo.
3. Sut bydd yr elw o'r eiddo yn cael ei rannu pan gaiff ei werthu?
4. Pa bryd y gwerthir yr eiddo.

Y ffordd orau ymlaen yw sicrhau bod yr eiddo yn cael ei roi mewn enwau ar y cyd. Os nad ydyw, yna efallai y bydd angen Datganiad Ymddiriedaeth ffurfiol arnoch i warchod eich buddiant. Peidiwch ag aros nes bod y berthynas yn chwalu.

Cytundebau Cyd-fyw

• Gall cyplau sy'n byw gyda'i gilydd greu cytundeb cyd-fyw i gwmpasu ystod ehangach o asedau, gan gynnwys eiddo mewn perchnogaeth ar y cyd a threfniadau rhiant. Mae’r llysoedd yn cydnabod y cytundebau hyn fel cofnod o fwriadau pob parti yn y berthynas.
• Gall amddiffyn eich hawliau, fel eich pensiwn, yswiriant bywyd, eiddo, ac asedau eraill, rhag ofn y bydd perthynas yn chwalu neu farwolaeth.
• Argymhellir bod cyplau yn ymrwymo i gytundeb cyd-fyw pan fyddant yn dechrau byw gyda'i gilydd, megis wrth brynu tŷ, ond gellir ei ddrafftio ar unrhyw adeg.

Ysgrifennu Ewyllys

• Os nad ydych yn briod a'ch bod chi neu'ch partner yn marw heb ewyllys, ni fydd eich asedau'n mynd yn awtomatig i'ch partner fel y byddent ar gyfer parau priod. Mae ysgrifennu ewyllys i sicrhau bod eich cyfran o unrhyw eiddo neu asedau yn mynd i'r bobl rydych chi eu heisiau ar ôl i chi farw yn bwysig.

Mae clinig gyfraith Prifysgol Bangor yn gallu cynghori ar faterion cyfreithiol teuluol. Os rydych eisiau gwneud apwyntiad i drafod hyn ymhellach, gallwch ein ffonio 01248 388 411 neu ein e-bostio bulac@bangor.ac.uk.