Bwyta’n iach
Dewiswch un o’r teitlau isod am wybodaeth:
- Bwyd call
- Cadw costau’n isel
- Deiet Iach a Chytbwys
- Lladd haint
- Beth nesaf?
- Dolenni ychwanegol
- Cyhoeddiadau’r Asiantaeth Safonau Bwyd
- Gwefannau defnyddiol
Bwyd Call
Os ydych newydd gyrraedd y brifysgol ar gyfer blwyddyn academaidd newydd, efallai bod gennych lond rhewgell o basteiod cartref eich Mam ar y funud. Ond, mewn ychydig wythnosau bydd rhaid i chi wneud drosoch eich hun. Peidiwch ag anobeithio! Os dilynwch yr awgrymiadau doeth yma gan yr Asiantaeth Safonau Bwyd gellwch wneud yn siŵr y byddwch yn bwyta’n iawn, y bydd gennych arian dros ben ar gyfer nosweithiau allan ac osgoi’r chwydu a’r dolur rhydd anghynnes y mae gwenwyn bwyd yn ei achosi.
Cadw costau’n isel
Celwydd noeth yw y bydd bwyta’n iach yn llyncu’r rhan fwyaf o’ch benthyciad i fyfyrwyr. Mae bwyd wedi’i brosesu’n ddrutach oherwydd rydych yn talu am y prosesu. Mae’n llawer rhatach ac yn fwy maethlon yn aml i brynu cynhwysion sylfaenol a gwneud eich prydau eich hun, yn arbennig os byddwch yn chwilio am gynigion arbennig ar bethau rydych eu hangen mewn gwirionedd ac y byddwch yn eu defnyddio. Prynwch nwyddau eu brand eu hunain mewn archfarchnadoedd a chwiliwch o gwmpas siopau groser a marchnadoedd lleol. Bydd eich ceiniogau hyd yn oed yn mynd ymhellach os gwnewch beidio â gwastraffu trwy gynllunio eich prydau fel eich bod yn bwyta beth sydd gennych cyn iddo fynd yn ddrwg a rhewi pethau sydd ar ôl yn hytrach na’u taflu.
Deiet Iach a Chytbwys
I wneud yn siŵr bod gennych ddigon o egni i godi cyn cinio, digon o fitaminau yn eich corff i wrthsefyll y ffliw sy’n llorio llawer o lasfyfyrwyr a digon o faetholion i fod yn bictiwr o iechyd, rydych angen cael deiet cytbwys. Yn sicr, tydi deiet cytbwys o bitsas, cibabs a chwrw ddim yn cyfri! Dylai traean eich deiet fod yn garbohydradau yn cynnwys starts, fel uwd, bara, tatws, pasta a reis. Y rhain yw eich ffynhonnell egni orau a byddant yn gwneud i chi deimlo’n llawnach am gyfnod hirach, yn ogystal â chynnwys llai o galorïau y gram na braster a phrotein. Dylai traean arall eich deiet fod yn ffrwythau a llysiau – dylech fwyta o leiaf 5 dogn y dydd a gall gwydraid o sudd ffrwyth neu lysiau pur neu ffa pob gyfrif fel un o’r rhain. Mae’r rhain yn llawn fitaminau a ffibr. Nid oes wahaniaeth p’run a yw eich ffrwythau a’ch llysiau’n ffres, wedi eu rhewi, mewn tuniau neu’n sych – ond ceisiwch gael amrywiaeth ac osgoi ychwanegu gormod o halen neu eu gor-goginio neu byddwch yn colli’r maetholion. Dylai eich traean olaf gael ei rannu rhwng dau grŵp o fwydydd. Dylai hanner fod yn gig a physgod neu ffynonellau protein eraill fel ffa, ffacbys ac wyau. Mae rhai bwydydd o’r grŵp yma yn ffynonellau rhagorol ar gyfer haearn hefyd. Dylai’r hanner arall fod yn gynhyrchion llaeth, fel llefrith, caws ac iogwrt i roi digon o galsiwm i chi. Ewch am yr opsiynau iachaf drwy dorri braster oddi ar gig a dewis nwyddau llaeth sy’n isel mewn braster. Nid oes raid i chi osgoi danteithion fel cacennau neu felysion yn llwyr chwaith – ond ceisiwch fwyta cyn lleied â phosib ohonynt ac at ei gilydd byddant yn costio mwy i chi na dewisiadau iachach. Cofiwch edrych faint o halen sydd ym mhopeth rydych yn ei fwyta. Ni ddylech gael mwy na 6g y dydd ac fe gewch y rhan fwyaf o hwnnw, os nad y cwbl, o fwydydd wedi’u prosesu fel pitsa, cawl, sawsiau a bisgedi hyd yn oed cyn i chi feddwl am estyn am y pot halen.
Edrychwch ar y labelau ar fwyd – fe’ch synnir cymaint o wahaniaeth sydd yna rhwng brandiau o ran cynnwys braster, halen a siwgr. Mae rhai cynhyrchwyr bwyd wedi dechrau defnyddio labelau goleuadau traffig yr Asiantaeth Safonau Bwyd. Mae’r rhain yn dangos i chi ar amrantiad p’run a ydyw bwyd yn uchel (golau coch), canolig (golau melyn) neu isel (golau gwyrdd) mewn halen, braster, braster dirlawn a siwgr. Ceisiwch beidio ag osgoi bwyta brecwast – mae’n helpu i roi i ni’r egni rydym ei angen i wynebu’r diwrnod a fitaminau a mineralau ar gyfer iechyd da. Hefyd mae ymchwil yn dangos y gall bwyta brecwast helpu pobl i reoli eu pwysau. Os ydych yn credu bod cael 10 munud ychwanegol gwerthfawr yn eich gwely yn rheswm digonol dros osgoi brecwast, yna ystyriwch wneud brechdan gaws y noson cynt neu gael ffrwythau ffres neu wedi sychu wrth law yn barod i’w cipio wrth fynd allan fel y gellwch eu bwyta ar y ffordd i ddarlithoedd heb orfod aberthu winc o gwsg!
Lladd Haint
Wrth gwrs, dydi’r deiet iachaf yn y byd ddim yn mynd i’ch amddiffyn rhag gwenwyn bwyd os bydd eich cegin yn ddigon i wneud i Kim ac Aggie wrido. Dyma rai pwyntiau pwysig i cofio:
Glanhau – Gall hyn swnio’n amlwg ond cofiwch olchi eich dwylo’n iawn gyda sebon a dŵr poeth ar ôl bod yn yn y toiled neu cyn cyffwrdd bwyd. Dydi rhyw fymryn o ddŵr oer ddim yn ddigon i ddychryn germau i ffwrdd o bell ffordd.
Oeri – Cadwch fwyd y dylid ei roi yn yr oergell yn yr oergell rhag i heintiau amlhau! Mae hynny’n cynnwys saladau, dipiau, llefrith, cacennau hufen, brechdanau, cig wedi’i goginio a reis wedi’i goginio. Gall pitsa a chyri sydd dros ben gael ei ailgylchu ar gyfer brecwast, ond dim ond os ydych wedi’i adael yn yr oergell dros nos. Pan ydych yn stocio eich oergell, dylech gadw cigoedd amrwd ar silff is na chigoedd wedi’u coginio rhag iddynt gyffwrdd ei gilydd ac i rwystro gwaed rhag diferu oddi ar gigoedd amrwd ar fwydydd eraill.
Traws-heintio – Dydi cymysgu pen mawr gyda darlith am 9 y bore byth yn syniad da. Mae’r un peth yn wir am ddod â chig neu gyw iâr amrwd a llysiau amrwd heb eu golchi i gysylltiad â’i gilydd. Traws-heintio yw un o brif achosion gwenwyn bwyd, felly cadwch fwydydd amrwd ac wedi’u coginio ar wahân. Cofiwch hefyd y gall germau ymledu os byddwch yn defnyddio’r un cyllyll neu fyrddau torri, hyd yn oed oes nad oes cyswllt uniongyrchol rhyngddynt. Bydd cadw arwynebau’n lân a’u diheintio gyda dŵr poeth a sebon hefyd yn helpu.
Coginio – Bydd coginio eich bwyd yn iawn fel ei fod yn chwilboeth drwyddo’i gyd nid yn unig yn rhoi gwell blas i chi ond hefyd, yn bwysicach, bydd yn lladd unrhyw germau. Mae hyn yn wir am ail-dwymo pethau sydd ar ôl, yn ogystal â choginio pethau y tro cyntaf.
Mae’r ‘Defnyddiwch erbyn ..’ yn dweud wrthych erbyn pryd y dylech ddefnyddio rhywbeth (ydi, wir!). Mae’n llawer gwell na’r ‘prawf arogli’ i osgoi gwenwyn bwyd.
Mae’r neges ‘Gwell cyn …’ yn fwy hyblyg ac, er na fydd y bwyd efallai’n blasu cystal ar ôl y dyddiad hwnnw, mae’n annhebygol o’ch gwneud yn sâl.
Bwyd blewog. Peidiwch â’i fwyta. Hyd yn oed os ydych wedi torri’r darn blewog i ffwrdd. Mae llwydni a ffyngau eraill yn cynhyrchu tocsinau anweledig a all fynd i mewn i weddill y bwyd a’ch gwneud yn sâl.
Mae yna lawer o bethau y gellwch fwyta oddi arnynt (defnyddiwch eich dychymyg) ond dydi’r llawr ddim yn un ohonynt. Os gollyngwch eich bwyd ar lawr, hyd yn oed am eiliad, gallai fod wedi ei orchuddio mewn bacteria anweledig pan wnewch ei godi – a dydych chi ddim eisiau rhoi’r rheini yn eich ceg!